Η αφύπνιση της Αφρικανικής γεωργίας

Παρά τη μακροχρόνια αναγνώριση των ωφελειών του εμπορίου και τη σημασία της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, η Αφρική εκτελεί το δυναμικό της στις παγκόσμιες και περιφερειακές γεωργικές αγορές.

Η πρόσφατη αύξηση των εξαγωγών αντισταθμίστηκε από ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των εισαγωγών, η οποία προκλήθηκε από τον αυξανόμενο πληθυσμό. Αυτό οδήγησε σε επιδείνωση του εμπορικού ισοζυγίου της Αφρικής. Το ενδοπεριφερειακό εμπόριο, από την άλλη πλευρά, αυξάνεται, αλλά παραμένει σημαντικά χαμηλότερο από τα επίπεδα που παρατηρούνται σε άλλα μέρη του κόσμου.

Η πρόσφατα δημοσιευθείσα έκθεση  Αφρικανικού Γεωργικού Εμπορίου  (AATM) 2019 παρέχει λεπτομερείς αξιολογήσεις των πρόσφατων τάσεων στις εμπορικές επιδόσεις και την ανταγωνιστικότητα της Αφρικής σε περιφερειακό και ηπειρωτικό επίπεδο, καθώς και τη διερεύνηση της σχετικής σημασίας των διαφόρων οδηγών και περιορισμών. Οι προκλήσεις της Αφρικής είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των ιστορικών τάσεων και των πιο πρόσφατων εξελίξεων τόσο εντός όσο και εκτός της ηπείρου, και απαιτείται δράση σε πολλά μέτωπα για την άμβλυνση αυτών των περιορισμών και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Μεγαλύτερο και πιο διαφοροποιημένο γεωργικό εμπόριο σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικότητας σε όλα τα στάδια της αλυσίδας αξίας, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στη μετατροπή της αφρικανικής γεωργίας σε τομέα υψηλής παραγωγικότητας, στην εξασφάλιση επαρκών εισοδημάτων και στην τόνωση της ανάπτυξης.

Η αύξηση του γεωργικού εμπορίου έχει επίσης τη δυνατότητα να βελτιώσει την επισιτιστική ασφάλεια και να συμβάλει στη σταθεροποίηση των τοπικών και περιφερειακών αγορών τροφίμων, καθιστώντας τους λιγότερο ευάλωτους σε κραδασμούς.

Το AATM περιλαμβάνει τόσο καλά όσο και κακά νέα για την αφρικανική γεωργία. Τα καλά νέα είναι:

1)  Το μερίδιο της Αφρικής στο παγκόσμιο αγροτικό ΑΕΠ και το παγκόσμιο γεωργικό εμπόριο έχει αυξηθεί. Μεταξύ 2005-2017, το μερίδιο της Αφρικής στο παγκόσμιο ΑΕΠ μειώθηκε από 2,6% σε 3,0%. Όσον αφορά τη γεωργία, το μερίδιο της Αφρικής αυξήθηκε από 10% το 2005 σε 12% το 2017.

2) Η Αφρική έχει ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε ορισμένα προϊόντα.  Αυτό περιλαμβάνει παραδοσιακές καλλιέργειες όπως το καφέ, το κακάο και το τσάι, καθώς και νέα προϊόντα όπως τα όσπρια, τα όσπρια και ο σουσάμι που είναι σημαντικά για πολλές αφρικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών όπως η Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, η Αιθιοπία, Το Τόγκο και το Νότιο Σουδάν.

3) Η ανάλυση του μεριδίου αγοράς δείχνει ότι η αφρικανική γεωργία έχει ισχυρή ικανότητα προσαρμογής. Πολλές χώρες έχουν δει το μερίδιό τους στην παγκόσμια αγορά στη γεωργία να αυξάνεται τα τελευταία 10 χρόνια.

Τριάντα μία χώρες έχουν αυξήσει το μερίδιο αγοράς, με τα μεγαλύτερα οφέλη να είναι για την Αλγερία, την Ακτή του Ελεφαντοστού, την Αίγυπτο, τη Γκάνα, το Μαρόκο και τη Νιγηρία, καθώς και τις χώρες του Λιβάνου, της Αιθιοπίας, της Γουινέας-Μπισάου, της Μαδαγασκάρης, της Μοζαμβίκης, της Ρουάντα, , Σομαλία, Τανζανία και Ουγκάντα. 

Όσον αφορά τα άλλα ευρήματα της έκθεσης:

1)  Υπάρχει έλλειψη διαφοροποίησης των προϊόντων στην πλευρά των εξαγωγών . Υπάρχουν χαμηλά επίπεδα διαφοροποίησης των γεωργικών εξαγωγών σε όλες τις αφρικανικές χώρες που εξαρτώνται από ένα μικρό αριθμό βασικών προϊόντων. Ο χαμηλός δείκτης παγκόσμιας διατομεακής διαφοροποίησης (GSDI) των εξαγωγών δείχνει ότι οι περισσότερες χώρες εξάγουν ορισμένα εμπορεύματα που δεν εξάγονται πολύ από τον υπόλοιπο κόσμο.

 Το αριστερό γραφικό εμφανίζει τον μέσο αριθμό ισοδύναμων τομεακών αγορών και το σωστό γραφικό εμφανίζει το μέσο δείκτη παγκόσμιας τομεακής διαφοροποίησης (GSDI) για το 2016-2017.

2) Στις αφρικανικές εξαγωγές κυριαρχούν οι πρωτογενείς εξαγωγές.  Προκειμένου να προωθηθεί ο γεωργικός μετασχηματισμός, είναι σημαντικό οι αφρικανικές χώρες να αναπτύξουν τους τομείς της γεωργικής τους δραστηριότητας για τη διαφοροποίηση των εξαγωγών και την ανάπτυξη συγκριτικών πλεονεκτημάτων πέραν του πρωταρχικού σταδίου παραγωγής.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ

Η έκθεση εξετάζει τις εξαγωγικές επιδόσεις της Αφρικής μελετώντας τη συμβολή της κάθε χώρας και κάθε περιφερειακής οικονομικής κοινότητας με τη γεωγραφική ή τομεακή τους εξειδίκευση. Για παράδειγμα, εάν επωφεληθούν από την εξέλιξη της εξέλιξης των εξαγωγών λόγω του προϊόντος που εξάγει ή / και τον προορισμό αυτών των εξαγωγών. Επομένως, η εξαγωγή γεωργικών προϊόντων προς την Κίνα είναι επωφελής διότι η κινεζική ζήτηση για εισαγωγές διατηρήθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της περιόδου.

Επιπλέον, η έκθεση αξιολογεί το τι προέρχεται από ένα αρχικό πρότυπο εξειδίκευσης και αυτό που προκύπτει από την ανακατανομή των εξαγωγών σε συγκεκριμένα προϊόντα ή συγκεκριμένους προορισμούς κατά την περίοδο.

Η γεωγραφική ανακατανομή επωφελήθηκε από 27 χώρες, και συγκεκριμένα τέσσερις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Ο Νίγηρας αύξησε τα μερίδια εξαγωγών στην Κίνα, τη Μαλαισία και την Ταϊλάνδη. Την Αγκόλα στη Χιλή, την Κίνα και το Περού. Τη Σομαλία στις χώρες του Κόλπου όπως το Ομάν και τη Σαουδική Αραβία και την Κίνα. και τη Λιβερία προς τη Μαλαισία και τις Κάτω Χώρες.

Από δεκαεπτά χώρες, από την άλλη πλευρά, οι εξαγωγικές τους επιδόσεις υπονομεύθηκαν από αρνητική ανακατανομή. Το αποτέλεσμα είναι ακόμη περιορισμένο, αλλά είχε αξιοσημείωτη επίδραση στην Ερυθραία με τη μείωση του μεριδίου των εξαγωγών προς την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες υπέρ της Αιγύπτου. Μπενίν και Μπουρκίνα Φάσο με ανακατανομή από την Κίνα και την Ταϊλάνδη στην Ινδία και το Βιετνάμ. και χώρες της Ανατολικής Αφρικής, όπως η Ρουάντα και το Μπουρούντι, που ενίσχυαν το εμπόριο με περιφερειακούς εταίρους με περιορισμένη ζήτηση για εισαγωγές.

Η τομεακή εξειδίκευση αποτελεί επίσης σημαντικό παράγοντα που επηρέασε την ανάπτυξη του εμπορίου. Τριάντα τρεις αφρικανικές οικονομίες είχαν ένα προ-γεωργικό μοντέλο εξειδίκευσης στην ανάπτυξη του εμπορίου, συμπεριλαμβανομένων των ΛΑΧ, όπως οι Κομόρες, με επίκεντρο τα μπαχαρικά και τα αιθέρια έλαια. Το Μπουρούντι και η εστία του στον καφέ, το τσάι και την μπύρα. Ρουάντα με καφέ και τσάι. και Γουινέα με κακάο και καφέ.

Η έκθεση AATM διαπίστωσε ότι 19 οικονομίες βρίσκονται στην αντίθετη κατάσταση, με τις μεγαλύτερες επιπτώσεις να είναι οι οικονομίες του Τσαντ, της Μπουρκίνα Φάσο, του Μπενίν και του Μαλί που εστιάζονται στο βαμβάκι. Όμως, με την αυξανόμενη ζήτηση, η μεγάλη πλειοψηφία των αφρικανικών οικονομιών αύξησε τα μερίδια των εξαγωγών τους σε προ-αναπτυσσόμενα προϊόντα όπως τα μπαχαρικά, τη βανίλια, τους σουσάμι και τα αράπικα φιστίκια.

Η σημερινή διάρθρωση των εξαγωγών των αφρικανικών χωρών καταδεικνύει την έλλειψη προόδου κατά μήκος των αλυσίδων αξίας. Από τα 62 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε γεωργικά προϊόντα που εξάγονται από την Αφρική το 2017, μόνο 12 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ταξινομούνται ως μεταποιημένα αγαθά. Ενώ οι συνολικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά την περίοδο 2005-2017, ο σχετικός ρόλος των μεταποιημένων και των μη μεταποιημένων προϊόντων δεν έχει εξελιχθεί.

Ωστόσο, υπάρχει ένα πολύ διαφορετικό πρότυπο μεταξύ του εμπορίου εντός της Αφρικής και του εμπορίου εκτός Αφρικής.

Ενώ οι εξαγωγές στις μη αφρικανικές αγορές κυριαρχούν (90%) από τα πρωτογενή ή τα ημικατεργασμένα προϊόντα, η κατάσταση με τις περιφερειακές αγορές είναι ισορροπημένη, δηλαδή το ήμισυ του ενδοπεριφερειακού εμπορίου συνδέεται με τα μεταποιημένα προϊόντα. Αυτό είναι σχετικά σημαντικό στο πλαίσιο του αυξημένου περιφερειακού εμπορίου μετά τη δήλωση του Μαλάμπο, η οποία δεσμεύεται να τριπλασιάσει το εμπόριο εντός της Αφρικής και την εφαρμογή της AfCFTA.

Οι περιφερειακές αγορές στην Αφρική τείνουν να παρουσιάζουν πολλές ομοιότητες όσον αφορά τις προτιμήσεις και τη νομοθεσία των καταναλωτών και οι εισαγωγές ευνοούν τις αγορές, ιδίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Όμως, η ζήτηση για πρωτογενείς καλλιέργειες εντός της Αφρικής παραμένει περιορισμένη λόγω παρόμοιων προτύπων παραγωγής και έλλειψης εγκαταστάσεων επεξεργασίας μεγάλης κλίμακας, επομένως τα περισσότερα βασικά προϊόντα όπως το κακάο, ο καφές, το βαμβάκι και το τσάι παράγονται μόνο για τις παγκόσμιες αγορές.

Μη δασμολογικά μέτρα όπως οι υγειονομικοί και φυτοϋγειονομικοί κανονισμοί. τεχνικούς κανονισμούς, π.χ. και συγκεκριμένοι κανόνες καταγωγής μπορεί να παραμείνουν εμπόδια στη διαφοροποίηση. Δεδομένου ότι τα ζητήματα αυτά αποτελούν βασικά στοιχεία των διαπραγματεύσεων για την AfCFTA, αναμένεται ότι αυτά τα εμπόδια ενδέχεται να απομακρυνθούν σε επίπεδο ηπειρωτικής Ευρώπης σχετικά σύντομα, ενισχύοντας την περίπτωση επέκτασης του μεριδίου των μεταποιημένων προϊόντων στο περιφερειακό εμπόριο.

Πηγή