Η Επιτροπή προτείνει την αναστολή των εμπορικών παραχωρήσεων με το Ισραήλ και την επιβολή κυρώσεων σε εξτρεμιστές υπουργούς της ισραηλινής κυβέρνησης

Μετά την ανακοίνωση της προέδρου φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε σήμερα στο Συμβούλιο την πρότασή της για την αναστολή ορισμένων εμπορικών διατάξεων της συμφωνίας σύνδεσης μεταξύ της ΕΕ και του Ισραήλ (στο εξής: συμφωνία), καθώς και τις προτάσεις της για κυρώσεις κατά της Χαμάς, εξτρεμιστών υπουργών και βίαιων εποίκων.

 

Η Επιτροπή αναστέλλει επίσης τη διμερή στήριξή της προς το Ισραήλ, με εξαίρεση τη στήριξη προς την κοινωνία των πολιτών και το Yad Vashem. Συγκεκριμένα, αυτό επηρεάζει τα μελλοντικά ετήσια κονδύλια μεταξύ 2025 και 2027, καθώς και τα εν εξελίξει έργα θεσμικής συνεργασίας με το Ισραήλ και τα έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του μηχανισμού περιφερειακής συνεργασίας ΕΕ-Ισραήλ.

 

Οι προτάσεις αποτελούν συνέχεια της επανεξέτασης της συμμόρφωσης του Ισραήλ με το άρθρο 2 της συμφωνίας, το οποίο διαπίστωσε ότι οι ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης συνιστούν παραβίαση ουσιωδών στοιχείων που σχετίζονται με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών. Αυτό δίνει το δικαίωμα στην ΕΕ να αναστείλει μονομερώς τη συμφωνία.

 

Συγκεκριμένα, η παραβίαση αυτή αναφέρεται στην ταχέως επιδεινούμενη ανθρωπιστική κατάσταση στη Γάζα μετά τη στρατιωτική επέμβαση του Ισραήλ, τον αποκλεισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας, την εντατικοποίηση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και την απόφαση των ισραηλινών αρχών να προωθήσουν το σχέδιο εποικισμού στη λεγόμενη περιοχή Ε1 της Δυτικής Όχθης, γεγονός που υπονομεύει περαιτέρω τη λύση των δύο κρατών.

 

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε: «Τα φρικιαστικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στη Γάζα σε καθημερινή βάση πρέπει να σταματήσουν. Πρέπει να υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός, απεριόριστη πρόσβαση για όλη την ανθρωπιστική βοήθεια και απελευθέρωση όλων των ομήρων που κρατούνται από τη Χαμάς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει ο μεγαλύτερος χορηγός ανθρωπιστικής βοήθειας και αταλάντευτος υπέρμαχος της λύσης των δύο κρατών. Αντικατοπτρίζοντας αυτές τις δεσμεύσεις αρχής και λαμβάνοντας υπόψη τις σοβαρές πρόσφατες εξελίξεις στη Δυτική Όχθη, προτείνουμε να ανασταλούν οι εμπορικές παραχωρήσεις με το Ισραήλ, να επιβληθούν κυρώσεις σε εξτρεμιστές υπουργούς και βίαιους εποίκους και να ανασταλεί η διμερής στήριξη προς το Ισραήλ, χωρίς να επηρεαστεί το έργο μας με την ισραηλινή κοινωνία των πολιτών ή το Yad Vashem.»

 

Η αναστολή αφορά τις βασικές εμπορικές διατάξεις της συμφωνίας και στην πράξη σημαίνει ότι οι εισαγωγές από το Ισραήλ θα χάσουν την προτιμησιακή πρόσβασή τους στην αγορά της ΕΕ. Ως εκ τούτου, τα εν λόγω εμπορεύματα θα υπόκεινται σε δασμούς στο επίπεδο που εφαρμόζεται σε οποιαδήποτε άλλη τρίτη χώρα με την οποία η ΕΕ δεν έχει συνάψει συμφωνία ελεύθερων συναλλαγών.

 

Επόμενα βήματα

 

Αναστολή των διατάξεων που αφορούν το εμπόριο

 

Η Επιτροπή προτείνει απόφαση του Συμβουλίου για την αναστολή ορισμένων εμπορικών διατάξεων της συμφωνίας που εμπίπτουν στην κοινή εμπορική πολιτική της Ένωσης.

 

Το Συμβούλιο πρέπει να εγκρίνει την απόφαση με ειδική πλειοψηφία.

 

Η απόφαση θα τεθεί σε ισχύ την ημερομηνία έκδοσής της.

 

Μόλις εκδοθεί η απόφαση, το Συμβούλιο Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ θα ενημερωθεί σχετικά με την αναστολή. Η αναστολή αρχίζει να ισχύει 30 ημέρες μετά την κοινοποίηση στο Συμβούλιο Σύνδεσης.

 

Κυρώσεις κατά της Χαμάς, εξτρεμιστών υπουργών της ισραηλινής κυβέρνησης και βίαιων εποίκων

 

Συγκεκριμένα, η δέσμη αποτελείται από 5 σχέδια νομικών πράξεων με 9 προτάσεις καταχώρισης κατά των υπουργών και των εποίκων (στο πλαίσιο του παγκόσμιου καθεστώτος κυρώσεων της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα), καθώς και από ενισχυμένη δέσμη καταχωρίσεων κατά 10 μελών του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, με βάση ένα νέο κριτήριο καταχώρισης στο πλαίσιο του καθεστώτος κυρώσεων της Χαμάς.

 

Το Συμβούλιο πρέπει τώρα να εγκρίνει την απόφαση με ομοφωνία.

 

Ιστορικό

 

Μετά την πρόσφατη απόφαση του Ισραήλ να επιβάλει αποκλεισμό στην πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, η ανθρωπιστική κατάσταση έχει επιδεινωθεί σε πρωτοφανές και μη βιώσιμο επίπεδο, λόγω των συνεχιζόμενων βομβαρδισμών, των στρατιωτικών επιχειρήσεων, του μαζικού εκτοπισμού και της κατάρρευσης βασικών υπηρεσιών.

 

Ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ υπέβαλε στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της 23ης Ιουνίου 2025 επανεξέταση η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν ενδείξεις ότι το Ισραήλ παραβιάζει το άρθρο 2 της ευρωμεσογειακής συμφωνίας, το οποίο καθιερώνει τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών ως ουσιώδες στοιχείο της εν λόγω συμφωνίας.

 

Η παραβίαση του άρθρου 2 ισοδυναμεί με σοβαρή ουσιώδη παραβίαση της εν λόγω συμφωνίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει το δικαίωμα να αντιδράσει σε μια τέτοια παραβίαση κατά τρόπο αναλογικό και με σκοπό την προώθηση του τερματισμού των παραβιάσεων. Δεδομένου του ιδιαίτερα επείγοντος χαρακτήρα της κατάστασης, η ΕΕ μπορεί να ενεργήσει χωρίς να προσφύγει προηγουμένως στο Συμβούλιο Σύνδεσης που συστάθηκε βάσει της συμφωνίας.

 

Στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2025, στις 10 Σεπτεμβρίου 2025, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει μερική αναστολή της συμφωνίας σύνδεσης για εμπορικά θέματα.

 

Η ευρωμεσογειακή συμφωνία θεσπίζει σύνδεση μεταξύ των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των κρατών μελών τους, αφενός, και του Κράτους του Ισραήλ, αφετέρου.

 

Το άρθρο 2 της ευρωμεσογειακής συμφωνίας προβλέπει ότι «οι σχέσεις μεταξύ των μερών, καθώς και όλες οι διατάξεις της ίδιας της συμφωνίας, βασίζονται στον σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των δημοκρατικών αρχών, ο οποίος διέπει την εσωτερική και διεθνή πολιτική τους και αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της παρούσας συμφωνίας».

 

Εμπόριο ΕΕ-Ισραήλ

 

Η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ισραήλ, αντιπροσωπεύοντας το 32 % του συνολικού εμπορίου αγαθών του Ισραήλ με τον κόσμο το 2024. Το Ισραήλ είναι ο 31ος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της ΕΕ.

 

Συνολικές εμπορευματικές συναλλαγές μεταξύ της ΕΕ και του Ισραήλ το 2024: 42,6 δισ. ευρώ.

 

Οι εισαγωγές της ΕΕ από το Ισραήλ ανήλθαν σε 15,9 δισ. ευρώ, με επικεφαλής:

 

μηχανήματα και εξοπλισμός μεταφορών (7 δισ. ευρώ, 43,9 %)

χημικές ουσίες (2,9 δισ. ευρώ, 18%), και

λοιπά μεταποιημένα προϊόντα (1,9 δισ. ευρώ, 12,1%).

Οι εξαγωγές της ΕΕ προς το Ισραήλ ανήλθαν σε 26,7 δισ. ευρώ και κυριάρχησαν:

 

μηχανήματα και εξοπλισμός μεταφορών (11,5 δισ. ευρώ, 43 %),

χημικές ουσίες (4,8 δισ. ευρώ, 18 %), και

λοιπά μεταποιημένα προϊόντα (3,1 δισ. ευρώ, 11,7 %). 

Το εμπόριο υπηρεσιών μεταξύ της ΕΕ και του Ισραήλ ανήλθε σε 25,6 δισ. ευρώ το 2023 (η ΕΕ εισάγει 10,5 δισ. ευρώ και εξάγει 15,1 δισ. ευρώ).

 

Διμερής στήριξη της ΕΕ προς το Ισραήλ

 

Η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ προς το Ισραήλ καλύπτεται από τον Μηχανισμό Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας (NDICI) Παγκόσμια Ευρώπη (NDICI-GE) για την περίοδο 2021 έως 2027. Στο πλαίσιο αυτό, το Ισραήλ επρόκειτο να λαμβάνει κατά μέσο όρο 6 εκατ. ευρώ ετησίως στο πλαίσιο του τρέχοντος ΠΔΠ μεταξύ 2025 και 2027.

 

Επιπλέον, η ΕΕ θα αναστείλει επίσης τα έργα θεσμικής συνεργασίας, συμπεριλαμβανομένων των προγραμμάτων αδελφοποίησης και των έργων στο πλαίσιο του μηχανισμού περιφερειακής συνεργασίας ΕΕ-Ισραήλ προς όφελος του Ισραήλ στην περιοχή στο πλαίσιο των συμφωνιών του Αβραάμ. Το ποσό που πρέπει να τεθεί σε αναμονή ανέρχεται σε περίπου 14 εκατ. ευρώ.

 

Κυρώσεις σε βίαιους εποίκους

 

Στο πλαίσιο του παγκόσμιου καθεστώτος κυρώσεων της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το Συμβούλιο έχει καταχωρίσει μέχρι στιγμής εννέα άτομα και πέντε οντότητες που συνδέονται με τον βίαιο εξτρεμισμό στη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, καθώς και τον αποκλεισμό της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.

 

Στις 7 Δεκεμβρίου 2020, το Συμβούλιο θέσπισε παγκόσμιο καθεστώς κυρώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο εφαρμόζεται σε πράξεις όπως η γενοκτονία, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και άλλες σοβαρές παραβιάσεις ή καταπατήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. βασανιστήρια, δουλεία, εξωδικαστικές εκτελέσεις, αυθαίρετες συλλήψεις ή κρατήσεις). Το παγκόσμιο καθεστώς κυρώσεων της ΕΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα υπογραμμίζει την αποφασιστικότητα της ΕΕ να ενισχύσει τον ρόλο της στην αντιμετώπιση σοβαρών παραβιάσεων και καταπατήσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως. Η επίτευξη της αποτελεσματικής άσκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από όλους αποτελεί στρατηγικό στόχο της Ένωσης. Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί θεμελιώδη αξία της Ένωσης και της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της.

 

Στα συμπεράσματά του της 27ης Ιουνίου 2024, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναλαμβάνει ότι καταδικάζει απερίφραστα τις βάναυσες τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς και άλλων τρομοκρατικών ομάδων κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε απερίφραστα τη συνεχιζόμενη βία των εξτρεμιστών εποίκων στη Δυτική Όχθη, συμπεριλαμβανομένης της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, και κάλεσε το Συμβούλιο να προωθήσει τις εργασίες για περαιτέρω περιοριστικά μέτρα κατά των εξτρεμιστών εποίκων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ζήτησε επίσης την ασφαλή πρόσβαση στους ιερούς τόπους και τη διατήρηση του status quo. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασε τις αποφάσεις της ισραηλινής κυβέρνησης να επεκτείνει περαιτέρω τους παράνομους εποικισμούς σε ολόκληρη την κατεχόμενη Δυτική Όχθη και κάλεσε το Ισραήλ να ανακαλέσει τις αποφάσεις αυτές.