Μειωμένο χειμερινό ψύχος και μέτρα αντιμετώπισης - Πότε πρέπει να κλαδέψουμε τα δέντρα

Λόγω της κλιματικής αλλαγής καταγράφονται όλο και πιο συχνά ζεστοί χειμώνες στη Νάουσα αλλά και την υπόλοιπη Ελλάδα. Το γεγονός ανησυχεί τους παραγωγούς της Ημαθίας και Πέλλας γιατί η ύπαρξη του ψύχους είναι απαιτούμενο για ομαλή παραγωγή σε διάφορες καλλιέργειες όπως ροδακινιά, βερικοκιά, ακτινιδιά, μηλιά κ.α. Πρόσφατα δεχόμαστε συχνά ερωτήματα για το ‘πως τα πάμε από ψύχος΄ και ‘γιατί άνθησαν οι ροδακινιές’, κάτι για το οποίο θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο παρόν δελτίο τύπου.

           Κατά τη διάρκεια του δεύτερου 15μερου Νοεμβρίου 2020, περίοδος που ήταν η αρχή της συσσώρευσης ψύχους για τη διάσπαση του ληθάργου στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα οι ώρες ψύχους ήταν στα επίπεδα της ‘ψυχρής’ σχετικά χειμερινής περιόδου 2018-2019 στο Τ.Φ.Ο.Δ. Νάουσας (Σχήμα 1). Αργότερα όμως είχαμε ζεστό Δεκέμβριο και σταμάτημα της συσσώρευσης ψύχους με το μοντέλο ‘Ώρες ψύχους 0-7,2 °C’, ενώ συνεχίζονταν η συσσώρευση ψύχους με το μοντέλο ‘Μερίδες ψύχους’. Οι σχετικά υψηλές θερμοκρασίες του Δεκεμβρίου κάλυψαν τις ‘ανάγκες σε θερμότητα’ για να διασπαστεί ο λήθαργος σε ποικιλίες ροδακινιάς με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος με αποτέλεσμα να έχουμε φούσκωμα οφθαλμών.

Στις 4/1/2021 η συσσώρευση ψύχους κυμαίνονταν στα επίπεδα του περσινού ‘θερμού χειμώνα’ 2019-2020 όσον αφορά τις ώρες ψύχους 413 ώρες 0-7,2°C και του ‘ψυχρού χειμώνα’ 2018-2019 όσον αφορά τις μερίδες ψύχους που ήταν 39.

Σχήμα 1. Μεταβολές στην συσσώρευση ψύχους κατά τις χειμερινές περιόδους 2018-2019, 2019-2020 και 2020-2021 με τα μοντέλα (Α) μερίδες ψύχους και (Β) ώρες ψύχους, στο ΤΦΟΔ, Νάουσας.

Μέτρα αντιμετώπισης του μειωμένου ψύχους

• Το κλάδευμα ξυπνά τα δένδρα από το λήθαργο και γι’ αυτό θα πρέπει να καθυστερεί (να γίνει στην άνθηση), ιδιαίτερα στις πρώιμες ποικιλίες διότι συνήθως έχουν και μειωμένες απαιτήσεις σε ψύχος.  
• Ο δροσισμός των δένδρων με ψεκασμό με καολίνη καθώς αντανακλά την ηλιακή ενέργεια μπορεί να μειώσει μερικούς βαθμούς τη θερμοκρασία του δένδρου κατά τη διάρκεια των θερμών ωρών της ημέρας έχοντας θετική επίδραση στην αύξηση της συσσώρευσης ψύχους.
• Στη ροδακινιά, οι κοντοί βλαστοί έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος και γι αυτό δεν συνιστάται να κλαδεύονται για να μην ξυπνήσουν από το λήθαργο. Επίσης οι ετήσιοι βλαστοί με οριζόντια ή προς τα κάτω κατεύθυνση έχουν μικρότερες απαιτήσεις σε ψύχος σε σύγκριση με αυτούς με κάθετη κατεύθυνση ή τους λαίμαργους.
• Κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας, οι παραγωγοί καλό ελέγχουν την ποιότητα των ανθέων για το εάν είναι καλά αναπτυγμένα, διότι είναι μία συνέπεια της μη ικανοποιητικής κάλυψης των απαιτήσεων σε ψύχος. Εάν βρεθούν πολλά άνθη χωρίς καλά αναπτυγμένο στίγμα, θα πρέπει να τοποθετηθούν κυψέλες στον οπωρώνα για να υποστηριχθεί η διαδικασία της επικονίασης και καρπόδεσης.
• Σε περιοχές με ιδιαίτερα μειωμένο ψύχος υπάρχει ο κίνδυνος να μην εκπτυχθούν και οι βλαστοφόροι οφθαλμοί. Εάν οι ανθοφόροι οφθαλμοί δεν διογκώθηκαν ή έπεσαν, να μην γίνεται κλάδεμα μέχρι να εκπτυχθούν οι βλαστοφόροι οφθαλμοί για να υπάρχει ικανοποιητική βλαστική ανάπτυξη την τρέχουσα χρονιά.

Διαφορές μεταξύ ποικιλιών ροδακινιάς και βερικοκιάς ως προς τις απαιτήσεις σε ψύχος

Παρακάτω παρουσιάζονται πρόδρομα αποτελέσματα αξιολόγησης ποικιλιών ροδακινιάς που έγιναν στο Τ.Φ.Ο.Δ.Ν.

Ποικιλίες ροδακινιάς με χαμηλές απαιτήσεις σε ψύχος

Ποικιλίες ροδακινιάς με ΥΨΗΛΕΣ απαιτήσεις σε ψύχος

Τo έτος 2020 διασπάστηκε οριακά ο λήθαργος, είχαν ατελή άνθη και πολύ μικρή παραγωγή οι ποικιλίες βερικοκιάς Δαναής, Νόστος, Fardao, Shamade και Bergarouge (κατηγορία IV ως προς τις απαιτήσεις σε ψύχος) στον οπωρώνα αξιολόγησης ποικιλιών του Τ.Φ.Ο.Δ. στην Νάουσα. Αυτές οι ποικιλίες δεν θα πρέπει να καλλιεργούνται στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα, αλλά και τώρα λόγω της κλιματικής αλλαγής ούτε και στην Βόρεια Ελλάδα λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας.

Κατάταξη ποικιλιών βερικοκιάς ως προς τις απαιτήσεις σε ψύχος.

Η αξιολόγηση των απαιτήσεων σε ψύχος ποικιλιών βερικοκιάς έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος PRIMA και του έργου με τίτλο «Ανθεκτικότητα οπωροφόρων δενδρωδών καλλιεργειών της Μεσογειακής λεκάνης στην κλιματική αλλαγή» με ακρωνύμιο FREECLIMB. Το PRIMA είναι μια πρωτοβουλία του άρθρου 185 και συγχρηματοδοτείται από τον Ορίζοντα 2020, το Πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Έρευνα και την Καινοτομία.

Περισσότερες πληροφορίες για τις επιπτώσεις και τρόπους αντιμετώπισης του μειωμένου χειμερινού ψύχους σε καλλιέργειες φυλλοβόλων οπωροφόρων δένδρων είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του Τ.Φ.Ο.Δ.Ν. www.pomologyinstitute.gr.