Δενδρώδη / θαμνώδη μικρότερης οικονομικής σημασίας: Το Ιπποφαές (Hippophae rhamnoides L.)

Καλλιεργείται σε πολύ μικρές εκτάσεις διάσπαρτα, σε διάφορες περιοχές της χώρας μας και ο καρπός της οδηγείται σχεδόν εξολοκλήρου για επεξεργασία και μεταποίηση σε διάφορα διατροφικά ή καλλυντικά προϊόντα.

Υπάρχουν έξι κύρια είδη Ιπποφαούς, με πιο διαδεδομένο και κυριότερο καλλιεργούμενο το Ιπποφαές το ραμνοειδές (Hippophae rhamnoides L.).

Το Ιπποφαές είναι ευρέως διαδεδομένο παγκοσμίως (κυρίως στο βόρειο ημισφαίριο), καλλιεργείται σε μεγάλες εκτάσεις στην Κίνα, όχι μόνο για την εκμετάλλευση του καρπού αλλά και για σκοπούς ελέγχου των απωλειών νερού και της διάβρωσης του εδάφους, καθώς και σε μικρότερες εκτάσεις σε πολλές άλλες χώρες της υφηλίου.

Στην Ελλάδα είναι γνωστό από την αρχαιότητα από αναφορές του Θεόφραστου και κυρίως του Διοσκουρίδη, αν και ο καθηγητής Δημήτριος Καββαδάς στο Εικονογραφημένο Βοτανικό Φυτολογικό Λεξικό παραπέμπει τις αναφορές στα φυτά Ευφορβία η ακανθόθαμνος (Euphorbia acanthothamnos, Οικογένεια: Euphorbiaceae) και Ποτήριον το ακανθώδες (Poterium spinosum, Οικογένεια: Rosaceae).

Το Ιπποφαές το ραμνοειδές είναι χαμηλού ύψους θάμνος (1 έως 3 μέτρα) και σπανίως διαστάσεων δένδρου (έως και 8 μέτρα), με ακανθωτές διακλαδώσεις και φύλλα βαθυπράσινα στην άνω επιφάνεια και αργυρόχρωα στην κάτω, γραμμοειδή – λογχοειδή, μονόνευρα και σκληρά (Φωτογραφία 1). Πρόκειται περί δίοικων φυτών, τα άνθη των οποίων εκπτύσσονται στις μασχάλες των διετών κλαδιών (προ των φύλλων), είναι πρασινωπά έως καφέ, σε μικρούς ίουλους τα αρσενικά, ενώ τα θηλυκά μονήρη περί άξονα (που μετατρέπεται συνήθως σε αγκάθι).

Φυτό όχι ιδιαίτερων απαιτήσεων, απαιτεί μόνο πλούσια ηλιοφάνεια και όχι σκιασμό από άλλα είδη, ανθεκτικό σε αλατούχες συνθήκες (εδάφους και αέρα), μπορεί να επιβιώσει σε ξηρές, ημιερημικές συνθήκες έως και τις υποαλπικές περιοχές, με πλούσιο και δυνατό ριζικό σύστημα, ικανό να προστατεύσει άριστα τη διάβρωση του εδάφους, καθώς και να χρησιμοποιηθεί ως φυσικός ανεμοφράκτης.

Φωτογραφία 1. Καρποφόροι κλάδοι και φύλλα Ιπποφαούς.

Ο καρπός του παράγεται στα θηλυκά άτομα, είναι δρύπη, μικρού μεγέθους, με οστεώδη πυρήνα, μαλακός, σαρκώδης, χυμώδης, πλούσιος σε έλαια, με πορτοκαλοκίτρινο χρώμα (Φωτογραφία 2), γεγονός που τον κάνει να έρχεται σε χτυπητή αντίθεση με το φύλλωμα και να δημιουργείται καλλωπιστική αξία.

Οι καρποί δύσκολα καταναλώνονται νωποί (εκτός και αν υπερωριμάσουν) λόγω του ότι είναι πολύ όξινοι και ελαιώδεις, μπορούν όμως να καταναλωθούν υπό μορφή χυμού, μαρμελάδας, ηδύποτου, λικέρ, συμπληρωμάτων διατροφής, πρόσθετο σε γιαούρτια, κρέμες, παιδικές τροφές, κ.λπ., καθότι είναι θρεπτικότατοι, περιέχουν άνω των 190 θρεπτικών και θεραπευτικών ουσιών, μεταξύ των οποίων βιταμίνη C και E, αμινοξέα, μέταλλα, καροτενοειδή, β-σιτοστερόλη, ω-λιπαρά, πολυφαινολικά οξέα, κ.ά., γεγονός που κατατάσσει το Ιπποφαές στις υπερτροφές.

Η κατανάλωση καρπών Ιπποφαούς αναφέρεται ότι έχει θετική επίδραση σε διάφορες ασθένειες και παθήσεις όπως φλεγμονές, καρκίνο, καρδιοπάθειες, διαβήτη τύπου ΙΙ κ.ά., χωρίς όμως να είναι τίποτα πλήρως αποδεδειγμένο από πλευράς κλινικών δοκιμών.

Πρόβλημα στην καλλιέργεια Ιπποφαούς εντοπίζεται στη συγκομιδή του καρπού, λόγω της πυκνής ακανθώδους διάταξης του φυτού. Μία μέθοδος συγκομιδής είναι η αποκοπή των καρποφόρων κλάδων και η κατάψυξή τους σε αρκετά χαμηλές θερμοκρασίες, που καθιστά αμέσως μετά εύκολη την απόσπαση των καρπών με τίναγμα. Αυτή η μέθοδος όμως έχει σοβαρή επίπτωση στην παραγωγικότητα του φυτού για την επόμενη χρονιά. Μια άλλη μέθοδος συγκομιδής, χωρίς να πάθει κάτι η φυτική επιφάνεια, είναι η χρήση ειδικών μηχανικών αναδευτήρων. Με αυτή τη μέθοδο όμως μπορεί να συγκομιστεί μόνο μέρος της παραγωγής και να μείνει στον αγρό έως και το 50% του φορτίου.

Φωτογραφία 2. Καρποί Ιπποφαούς του ραμνοειδούς.

Το Ιπποφαές σήμερα έχει ενδιαφέρουσα καλλιεργητική αξία για τη χώρα μας, αρκεί οι ενδιαφερόμενοι παραγωγοί να βεβαιώσουν τον τρόπο και τόπο διάθεσης των καρπών, επειδή ο μεγαλύτερος όγκος τους κατευθύνεται στη μεταποίηση, καθώς και να αντιληφθούν το πρόβλημα συγκομιδής που εμφανίζει η καλλιέργεια και να πράξουν τα ανάλογα. Οι καρποί της έχουν ιδιαίτερη φαρμακευτική και διατροφική αξία και μπορεί να χρησιμοποιηθούν υπό τη μορφή διάφορων μεταποιημένων προϊόντων. Δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως φάρμακο από τους καταναλωτές αλλά ως ένα αξιόλογο συμπλήρωμα διατροφής και βοήθημα υγείας.

blog.farmacon.gr