Συνθήκες ανάπτυξης - Βιολογικός κύκλος

Ο μύκητας αυτός προσβάλει με τα βλαστοσπόρια του τους τρυφερούς αδιαμόρφωτους ή διαμορφούμενους ιστούς από πριν ή κατά τη διόγκωση των οφθαλμών και κατά την έκπτυξη τους.

Οι υφές του αναπτύσσονται κάτω από την εφυμενίδα μεταξύ των κυττάρων της επιδερμίδας και του παρεγχύματος. Παράγει ένζυμα που αποικοδομούν πολυσακχαρίτες (π.χ. cellulase) προκαλώντας μερική λύση του τοιχώματος των κυττάρων του ξενιστή. Παράγει επίσης ορμόνες όπως την αυξίνη indole-3-aceticacid από L-tryptophan και κυτοκινίνες με αποτέλεσμα να προκαλείται ανώμαλη ανάπτυξη (έντονη κυτταροδιαίρεση και τάνυση) των κυττάρων που οδηγεί σε παραμόρφωση των ιστών (υπερπλασία, επιμήκυνση και συστροφή). Ακόμα προκαλεί καταστροφή των πράσινων χρωστικών της χλωροφύλλης στα κύτταρα των προσβεβλημένων φύλλων και παράλληλη συγκέντρωση ερυθρών χρωστικών σε αυτά (μεταχρωματισμός

Τα κονίδια διασπειρόμενα με τη βροχή και τον άνεμο είναι που προκαλούν τις μολύνσεις σε συνθήκες παρατεταμένης υψηλής υγρασίας μετά από βροχοπτώσεις και χαμηλών θετικών θερμοκρασιών.

Ο μύκητας επιβιώνει επιφυτικά-σαπροφυτικά κατά τη ξηροθερμική καλοκαιρινή περίοδο, σαν ασκοσπόρια ή σαν κονίδια διατηρούμενα μεταξύ των λεπιών οφθαλμών ή σε πτυχώσεις του φλοιού γύρω από τους οφθαλμούς στα κλαδιά, αλλά και στο κορμό.

Το φθινόπωρο μπορεί να παραχθούν σε υγρές συνθήκες και άλλα κονίδια τα οποία μαζί με αυτά που ήδη διαθερίσαν, διαχειμάζουν κατά τη κρύα χειμερινή περίοδο και αποτελούν τα μολύσματα της άνοιξης, σχηματίζοντας υμένιο κονιδίων πάνω στην επιφάνεια των κλαδιών και ιδιαίτερα των οφθαλμών.

Τέλη του χειμώνα-νωρίς την άνοιξη παράλληλα με την έναρξη της κυτταροδιαίρεσης των καταβολών των ιστών μέσα στους οφθαλμούς που αρχίζουν να διογκώνονται, ενεργοποιούνται και τα κονίδια που διαχείμασαν.

Βροχερή περίοδος που επιτρέπει παρατεταμένη παρουσία νερού επί των διογκούμενων οφθαλμών και επί των εκπτυσσόμενων ιστών: σχετική υγρασία 95% και άνω τα κονίδια εκβλαστάνουν και μολύνουν, οπότε μέσα σε 2 εβδομάδες εμφανίζονται τα συμπτώματα της ασθένειας.

Οι βροχοπτώσεις στα τέλη χειμώνα-αρχές άνοιξης ωθούν τα διαχειμάζοντα κονίδια του μύκητα μέσα στον οφθαλμό που μόλις άρχισε να διογκώνεται (ανάμεσα από τα λέπια του). Απαιτείται βροχόπτωση τουλάχιστον 3mm (δεν αρκεί η πρωινή δρόσος ή η ομίχλη) αλλά με συνθήκες που να επιτρέπουν ώστε να παραμείνουν οι φυτικοί ιστοί και τα κονίδια καλυμμένα από νερό για τουλάχιστον 12,5 ώρες με θερμοκρασία ευνοϊκή έως 160C.

Αν και η βροχόπτωση είναι απαραίτητη για τη μόλυνση, πιο σημαντική είναι η επάρκεια της διάρκειας διύγρανσης των φυτικών ιστών. Ευνοϊκές θερμοκρασίες είναι οι 10-200C: ιδανικές 10-160C κατά τη μόλυνση και έως 190C κατά τη διάρκεια επώασης.

Οι ίδιες συνθήκες ευνοούν τη παραγωγή και απελευθέρωση ασκοσπορίων. Ιδανική θερμοκρασία μυκηλιακής ανάπτυξης είναι οι 200C, ελάχιστη οι 8-8,90C και μέγιστη 26-280C. Θερμοκρασίες 8-120C καθυστερούν και παρατείνουν την έκπτυξη των φύλλων ευνοώντας έτσι επίσης τη μόλυνση.

Θερμοκρασίες 7-80C ή μικρότερες περιορίζουν τη δριμύτητα της μόλυνσης αφού δεν την ευνοούν, όπως και θερμοκρασίες άνω των 160C.

Κρίσιμα στάδια ανάπτυξης των δένδρων για μόλυνση είναι η περίοδος από την έναρξη ανοίγματος των λεπιών των διογκούμενων οφθαλμών μέχρι τη πλήρη έκπτυξη των τρυφερών φύλλων από αυτούς, ενώ όταν οι ιστοί ξεπεράσουν το στάδιο τρυφερότητας τους δεν είναι ευπαθείς.

Η προσβολή είναι δριμύτερη όταν έχουμε υγρό χειμώνα και βροχερές αρχές άνοιξης και εφόσον τα δένδρα παραμείνουν βρεγμένα για 1-2 ημέρες κατά το στάδιο της διόγκωσης των οφθαλμών.

Παράλληλα οι θερμοκρασίες πρέπει να είναι τόσο χαμηλές που να παρατείνουν την έκπτυξη των φύλλων και επομένως την έκθεση τους σε μόλυνση, αλλά να μη δυσχεραίνουν τη μόλυνση.

Άνοδος των θερμοκρασιών τέτοια που θα επιτρέψει γρήγορη έκπτυξη και ανάπτυξη των φύλλων περιορίζει τη προσβολή ακόμα και με υγρές συνθήκες. Αν κάποια χρονιά σε μία περιοχή τέλη του χειμώνα-νωρίς την άνοιξη δεν έχουμε βροχόπτωση και συνθήκες παρατεταμένης διύγρανσης των φυτικών ιστών ή αν η θερμοκρασία ανέβει γρήγορα πάνω από τους 19-200C δεν θα είναι χρονιά προσβολής από εξώασκο.

Στη χώρα μας ο βιολογικός του κύκλος είναι μονοκυκλικός και σε κάθε περίπτωση προσβολές από δευτερογενώς παραγόμενα κονίδια (δευτερογενείς) δεν ευνοούνται και δεν παρατηρούνται. Ακόμα και σε περίπτωση που υπήρξε σοβαρή προσβολή και προκάλεσε σημαντική αποφύλλωση, η νέα βλάστηση την οποία αναγκάζεται το δένδρο να παράγει αργότερα, αναπτύσσεται γρήγορα και δεν προσβάλλεται. Τόσο τα ασκοσπόρια όσο και τα κονίδια είναι ανθεκτικά σπόρια και επιβιώνουν για περισσότερο από 2 έτη πάνω στα κλαδιά των δένδρων, μέχρι τη χρονιά που οι κλιματικές συνθήκες θα είναι ευνοϊκές για μόλυνση.

Το γεγονός αυτό εξηγεί την εμφάνιση σε μία περιοχή έντονης προσβολής κάποια χρονιά, ενώ τη προηγούμενη μπορεί να μην είχε παρατηρηθεί καθόλου.

Κρίσιμα στάδια του βιολογικού κύκλου του παθογόνου

Συμπτώματα-Ζημία

Είναι συνήθης ασθένεια της ροδακινιάς και νεκταρινιάς που βλάπτει και την αμυγδαλιά,παγκόσμια διαδεδομένη.

Προσβάλει επίσης μερικά είδη της Ν. Αμερικής όπως τα Ocotea puberula, Nectandra megapotamica και άλλα είδη Lauraceae.

Προσβάλει μόνο τους τρυφερούς ιστούς, κατά πρώτο λόγο τα νεαρά φύλλα, κατά δεύτερο τα καρπίδια και κατά τρίτο τα άνθη και τους τρυφερούς βλαστούς.

Προκαλεί έντονες παραμορφώσεις και μεταχρωματισμούς κυρίως των φύλλων, αποφύλλωση, καταπόνηση των δένδρων και υποβάθμιση της παραγωγής και απόδοσης.

Αν δεν γίνουν ψεκασμοί και οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν τη μόλυνση μπορεί να έχουμε σημαντική αποφύλλωση, ξηράνσεις κλαδιών, μειωμένη καρπόδεση, ανθόρροια και καρπόπτωση.

Η δριμύτητα και έκταση των συμπτωμάτων εξαρτάται από το πόσο νωρίς έγινε η μόλυνση των ιστών. Μπορεί τα συμπτώματα να αφορούν τμήμα λίγων φύλλων ή να αφορούν πολλά ολόκληρα φύλλα ή σχεδόν όλο το φύλλωμα.

Μετά από την αποφύλλωση το δένδρο αναγκάζεται να παράγει νέα φύλλα, γεγονός που το εξαντλεί και μειώνει τη παραγωγικότητά του. Μετά από 3-5 χρόνια συνεχών προσβολών-σχεδόν καθολικών αποφυλλώσεων τα δένδρα εξασθενούν σημαντικά και τελικά νεκρώνονται, ιδιαίτερα τα νεαρά.

Συνοπτικά οι ζημιές που προκαλεί η ασθένεια έχουν ως εξής:

1) Φυλλόπτωση την άνοιξη.

2) Ξήρανση ακραίων βλαστών.

3) Σε σημαντικό βαθμό ανθόπτωση ή αποτυχημένη καρπόδεση ή/και καρπόπτωση.

4) Μειωμένη καρπόδεση το ίδιο και το επόμενο έτος.

5) Μεγάλη ευαισθησία των προσβεβλημένων δένδρων στους παγετούς και στο κρύο.

6) Νέκρωση δένδρων, λόγω επανειλημμένων προσβολών-αποφυλλώσεων για συνεχή 3-5 έτη.

Στα εκπτυσσόμενα φύλλα προκαλεί αρχικά μικρές κιτρινωπές-ερυθρωπές κηλίδες   που παχαίνουν και σουφρώνουν καταλήγοντας σε έντονες παραμορφώσεις σημαντικού τμήματος ή ολόκληρου του ελάσματος: υπερπλασίες συνήθως σαν φουσκάλες ("blistering"), επιμήκυνση, πάχυνση και έντονη συστροφή-καρούλιασμα προς τα κάτω, ζάρωμα-κατσάρωμα.

Προκαλεί επίσης μεταχρωματισμό που μπορεί να κυμαίνεται από ανοιχτό πράσινο-κιτρινωπό έως διάφορες αποχρώσεις του ερυθρού και πορφυρού.

Συνήθως η παραμόρφωση είναι έντονη σε βαθμό που δεν θυμίζει έλασμα φύλλου.

Καθώς τα προσβεβλημένα φύλλα «ωριμάζουν», οι καρποφορίες του μύκητα δίνουν στη προσβεβλημένη περιοχή τους εμφάνιση σκονισμένη-γκρίζα βελούδινη που στη συνέχεια γίνεται νεκρωτική κιτρινωπή-καφετί, ζαρώνουν-μαραίνονται και σε ξηροθερμικές και όχι υπήνεμες συνθήκες πέφτουν από το δένδρο ή παραμένουν σε αυτό νεκρά-σκούρα καφέ.

Στο φλοιό των καρπών προκαλεί ακανόνιστες κηλίδες-περιοχές ρυτίδωσης–ζαρώματος ή εξογκωμάτων σαν φουσκάλες διαφόρου έκτασης, αποχρωματισμένες ή ερυθρωπής απόχρωσης. Στους καρπούς της ροδακινιάς η περιοχή της κηλίδας δεν έχει το χνούδι που υπάρχει στον υπόλοιπο καρπό.

Συνήθως οι προσβεβλημένοι καρποί πέφτουν νωρίς και δεν καταγράφεται η προσβολή τους. Αν δεν πέσουν οι κηλίδες γίνονται φελλώδεις και μπορεί να σκάσουν. Στα άνθη προκαλεί παραμόρφωση-ζάρωμα και ποικιλόχρωση, αλλά αυτά συνήθως πέφτουν πριν τα συμπτώματα γίνουν εμφανή. Οι ετήσιοι πράσινοι βλαστοί μένουν καχεκτικοί και μπορεί να είναι παραμορφωμένοι, παχύτεροι και ανοιχτοπράσινοι ή κιτρινοπράσινοι με μικρά και παραμορφωμένα-συνεστραμμένα φύλλα, ενώ σοβαρά προσβεβλημένοι μπορεί να νεκρώνονται από το άκρο τους.

Η ποικιλία ροδακινιάς «Frost» αναφέρεται ως ανθεκτική αλλά τα δένδρα πρέπει να ψεκάζονται στα πρώτα 2-3 έτη τους. Η ποικιλία ροδακινιάς «Red Haven» και οι περισσότερες που προέρχονται από αυτή θεωρούνται ανεκτικές, εκτός από αυτές με ερυθρό φλοιό που μπορεί να είναι ευαίσθητες έως πολύ ευαίσθητες.

Παρακολούθηση

Κρίσιμες περίοδοι μόλυνσης: βροχερές περίοδοι στα τέλη του χειμώνα και αρχές άνοιξης από πριν τη διόγκωση των οφθαλμών μέχρι τη πλήρη έκπτυξη των τρυφερών φύλλων από αυτούς.

Με αγρο-μετεωρολογικούς σταθμούς παρακολουθείται τότε η βροχόπτωση και η διάρκεια διύγρανσης των φυτικών ιστών (leaf wetness) καθώς και η θερμοκρασία την ίδια περίοδο. Επειδή ψεκασμός πρέπει να γίνει πριν από τη διείσδυση του παθογόνου στους οφθαλμούς και επομένως πριν από την εκδήλωση συμπτωμάτων η παρακολούθηση των κλιματικών συνθηκών, για ύπαρξη των χαρακτηριστικών συμπτωμάτων και για την έκτασή τους αποσκοπεί στην εκτίμηση της αποτελεσματικότητας των ψεκασμών και ιδιαίτερα του πόσο έγκαιρα έγιναν καθώς και για προγραμματισμό τους για το επόμενο έτος.

Τρόποι καταπολέμησης

Κρίσιμες περίοδοι ψεκασμών: Μετά την ολοκλήρωση της πτώσης των φύλλων το φθινόπωρο με χαλκούχα καθώς και νωρίς την άνοιξη πριν και στην έναρξη «φουσκώματος» των οφθαλμών για παρεμπόδιση της μόλυνσης των οφθαλμών (πριν από τη διείσδυση του παθογόνου στους οφθαλμούς και τη μόλυνση των καταβολών των ιστών μέσα σε αυτούς), ακόμα και αν οι κλιματικές συνθήκες δεν δείχνουν ευνοϊκές αφού κατά τη διάρκεια διόγκωσης-ανοίγματος των οφθαλμών μπορεί να αλλάξουν και τότε θα είναι αργά για ψεκασμό.

Συνήθως με 2 ψεκασμούς πριν και κατά τη διόγκωση των οφθαλμών αποφεύγονται οικονομικής σημασίας ζημιές, ενώ σε περιοχές που έχουμε έντονη πίεση προσβολής και δύσκολο έλεγχο της ασθένειας χρειάζονται 3 ψεκασμοί:

ο 1ος στο τέλος της πτώσης των φύλλων το φθινόπωρο ή κατά τη περίοδο του ληθάργου των δένδρων,

ο 2ος 1 εβδομάδα πριν από την έναρξη διόγκωσης των οφθαλμών και

ο 3ος 1 εβδομάδα μετά κατά την έναρξη της διόγκωσης, φροντίζοντας για πλήρη κάλυψη της επιφάνειας των ψεκαζομένων δένδρων ώστε οι ψεκάδες να φθάσουν σε όλες τις πτυχές του φλοιού των κλαδιών και μεταξύ των λεπιών των οφθαλμών για να θανατώσουν τα κονίδια του μύκητα που διαθέρισαν και διαχείμασαν.

Από αυτούς ο 2ος ψεκασμός είναι ο πιο κρίσιμος, ιδιαίτερα μετά από υγρό χειμώνα. Σε οπωρώνα με διάφορες ποικιλίες οι ψεκασμοί πρέπει να χρονίζονται με τη πιο πρώιμη ποικιλία.

Αποτυχία ελέγχου της ασθένειας μπορεί να οφείλεται στις ακόλουθες αιτίες:

1. Όχι έγκαιρη έναρξη ψεκασμών: ψεκασμοί μετά την έναρξη διόγκωσης των οφθαλμών.

2. Όχι πλήρης κάλυψη των κλαδιών κατά το ψεκασμό. (Ψεκασμός το φθινόπωρο πριν την ολοκλήρωση της πτώσης των φύλλων δύσκολα επιτυγχάνει πλήρη κάλυψη, όπως και όχι καλά ρυθμισμένο ψεκαστικό μηχάνημα).

3. Όχι καλή αποτελεσματικότητα του μυκητοκτόνου.

4. Κλιματικές συνθήκες (π.χ. βροχερή περίοδος) κατά το ψεκασμό ή αμέσως μετά, τέτοιες που ευνοούν τη μόλυνση και δυσχεραίνουν τη δράση του μυκητοκτόνου.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την καλλιέργεια της Ελιάς αλλά και άλλες καλλιέργειες επισκεφθείτε το FarmaLearn, την Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της Farmacon.

FARMALEARN - Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη της Farmacon, blog.farmacon.gr