Η ΕΕ δρομολογεί παρατηρητήριο κόστους παραγωγής, περιθωρίων κέρδους & εμπορικών πρακτικών - Ποιες αλλαγές προτείνει για τη Νέα ΚΑΠ

Η Επιτροπή προτείνει στοχευμένη αναθεώρηση της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής για τη στήριξη των γεωργών της ΕΕ

Ανταποκρινόμενη στη δέσμευσή της για ελάφρυνση του διοικητικού φόρτου για τους γεωργούς της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε σήμερα την αναθεώρηση ορισμένων διατάξεων της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ), με στόχο την επίτευξη απλουστεύσεων, διατηρώντας παράλληλα μια ισχυρή, βιώσιμη και ανταγωνιστική πολιτική για τη γεωργία και τα τρόφιμα της ΕΕ.

Οι προτάσεις αυτές, που σχετίζονται με την αιρεσιμότητα και τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ, αποσκοπούν στη μείωση του φόρτου που σχετίζεται με τους ελέγχους για τους γεωργούς της ΕΕ και τους παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία για τη συμμόρφωση με ορισμένες περιβαλλοντικές προϋποθέσεις. Οι εθνικές διοικήσεις θα επωφεληθούν επίσης από μεγαλύτερη ευελιξία για την εφαρμογή ορισμένων προτύπων.

Η σημερινή νομοθετική πρόταση αποτελεί άμεση απάντηση στα εκατοντάδες αιτήματα που ελήφθησαν από οργανώσεις εκπροσώπησης των γεωργών και από τα κράτη μέλη, και συμπληρώνει τις βραχυπρόθεσμες δράσεις της Επιτροπής που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη για τη μείωση του διοικητικού φόρτου για τους γεωργούς.

Η πρόταση επιτυγχάνει τη σωστή ισορροπία μεταξύ της ανάγκης να διατηρηθεί ο ρόλος της ΚΓΠ στη στήριξη της μετάβασης της ευρωπαϊκής γεωργίας σε πιο βιώσιμη γεωργία, των προσδοκιών των γεωργών και των κρατών μελών, και του στόχου για ταχεία επίτευξη συμφωνίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

Είναι προσεκτικά βαθμονομημένη και στοχευμένη για τη διατήρηση υψηλού επιπέδου φιλοδοξίας για το περιβάλλον και το κλίμα στην τρέχουσα ΚΓΠ.

Για να ανταποκριθεί σε όλες τις ανησυχίες που εκφράστηκαν τις τελευταίες εβδομάδες, η Επιτροπή αποστέλλει επίσης στο Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγγραφο προβληματισμού στο οποίο περιγράφονται διάφορα μέτρα για τη βελτίωση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων. Ο κατάλογος των πιθανών δράσεων θα συζητηθεί με τους υπουργούς Γεωργίας κατά την επόμενη σύνοδο του Συμβουλίου.

Η σημερινή δέσμη μέτρων στήριξης των γεωργών της ΕΕ υλοποιεί τα τελευταία συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που κάλεσαν την Επιτροπή και το Συμβούλιο να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο γεωργικός τομέας της ΕΕ.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δήλωσε σχετικά: «Η Επιτροπή αναλαμβάνει ισχυρή και ταχεία δράση για τη στήριξη των γεωργών μας σε μια περίοδο κατά την οποία αντιμετωπίζουν πολυάριθμες προκλήσεις και ανησυχίες. Οι σημερινές προτάσεις — που καταρτίζονται σε στενή συνεργασία με τους γεωργούς, τα βασικά ενδιαφερόμενα μέρη, τα κράτη μέλη και τους βουλευτές του ΕΚ — προσφέρουν στοχευμένες δυνατότητες ευελιξίας για να βοηθήσουν τους γεωργούς να επιτελέσουν το ζωτικό τους έργο με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και βεβαιότητα. Στέλνουμε ένα σαφές μήνυμα ότι η γεωργική πολιτική προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες, παραμένοντας παράλληλα επικεντρωμένη στη βασική προτεραιότητα της προστασίας του περιβάλλοντος και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να στέκεται σταθερά στο πλευρό των γεωργών μας, οι οποίοι διατηρούν την επισιτιστική ασφάλεια της ΕΕ και υπηρετούν στην πρώτη γραμμή της δράσης μας για το κλίμα και το περιβάλλον.»

Προσαρμογή των προϋποθέσεων στις νέες πραγματικότητες

Κατά το πρώτο έτος εφαρμογής της τρέχουσας ΚΓΠ (2023-2027), οι γεωργοί της ΕΕ αντιμετώπισαν προκλήσεις όσον αφορά την πλήρη συμμόρφωση με ορισμένα από τα πρότυπα που είναι επωφελή για το περιβάλλον και το κλίμα και ονομάζονται «καλές γεωργικές και περιβαλλοντικές συνθήκες» (ΚΓΠΚ). Δεδομένου ότι οι περισσότερες ενισχύσεις της ΚΓΠ που λαμβάνουν οι γεωργοί συνδέονται με αυτό το σύνολο εννέα προτύπων, αναφέρονται επίσης ως προϋποθέσεις.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει στοχευμένη επανεξέταση ορισμένων προϋποθέσεων στον κανονισμό για τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ. Η επανεξέταση αφορά τις ακόλουθες προϋποθέσεις:

• ΚΓΠΚ 8 για τα μη παραγωγικά χαρακτηριστικά: Οι γεωργοί τηςΕΕ θα πρέπει να διατηρήσουν τα υφιστάμενα χαρακτηριστικά τοπίου στη γη τους, αλλά δεν θα υποχρεούνται πλέον να αφιερώνουν ένα ελάχιστο μέρος της αρόσιμης γης τους σε μη παραγωγικές περιοχές, όπως η γη υπό αγρανάπαυση. Αντ' αυτού, μπορούν να επιλέξουν, σε εθελοντική βάση, να διατηρήσουν μέρος της αρόσιμης γης τους μη παραγωγικά — ή να δημιουργήσουν νέα χαρακτηριστικά τοπίου (όπως φυτοφράκτες ή δέντρα) — και, ως εκ τούτου, να λάβουν πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη μέσω ενός οικολογικού προγράμματος που θα πρέπει να προσφέρουν όλα τα κράτη μέλη στα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ. Όλοι οι γεωργοί της ΕΕ θα ενθαρρυνθούν να διατηρήσουν μη παραγωγικές περιοχές επωφελείς για τη βιοποικιλότητα χωρίς φόβο απώλειας εισοδήματος.
• ΚΓΠΚ 7 για την αμειψισπορά: Οι γεωργοί της ΕΕ θα είναι σε θέση να εκπληρώσουν την απαίτηση αυτή επιλέγοντας είτε να εναλλάσσουν είτε να διαφοροποιήσουν τις καλλιέργειές τους, ανάλογα με τις συνθήκες που αντιμετωπίζουν και εάν η χώρα τους αποφασίσει να συμπεριλάβει την επιλογή της διαφοροποίησης των καλλιεργειών στο στρατηγικό τους σχέδιο για την ΚΓΠ. Η ευελιξία για τη διαφοροποίηση των καλλιεργειών αντί μόνο της αμειψισποράς θα επιτρέψει στους γεωργούς που πλήττονται από τακτική ξηρασία ή υπερβολικές βροχοπτώσεις να συμμορφωθούν ευκολότερα με την απαίτηση αυτή.
• ΚΓΠΚ 6 για την εδαφοκάλυψη κατά τις ευαίσθητες περιόδους: Τα κράτη μέλη θα έχουν πολύ μεγαλύτερη ευελιξία όσον αφορά τον καθορισμό του τι ορίζουν ως ευαίσθητες περιόδους και των πρακτικών που επιτρέπουν την εκπλήρωση αυτής της απαίτησης, υπό το πρίσμα των εθνικών και περιφερειακών συνθηκών τους και στο πλαίσιο της αυξανόμενης μεταβλητότητας των καιρικών συνθηκών.

Εκτός από αυτές τις ειδικές αλλαγές, η Επιτροπή προτείνει να μπορούν τα κράτη μέλη να εξαιρούν ορισμένες καλλιέργειες, τύπους εδάφους ή γεωργικά συστήματα από τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις σχετικά με την άροση, την εδαφοκάλυψη και την αμειψισπορά/διαφοροποίηση των καλλιεργειών (ΚΓΠΚ 5, 6, 7 αντίστοιχα). Θα μπορούσαν επίσης να είναι δυνατές στοχευμένες εξαιρέσεις ώστε να επιτραπεί το όργωμα για την αποκατάσταση μόνιμων λειμώνων σε περιοχές Natura 2000 σε περίπτωση ζημίας λόγω θηρευτών ή χωροκατακτητικών ειδών (ΚΓΠΚ 9). Οι εξαιρέσεις αυτές μπορούν να καθοριστούν για ολόκληρη την περίοδο της ΚΓΠ στα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ. Θα πρέπει να περιορίζονται ως προς την έκταση και να θεσπίζονται μόνο όταν αποδεικνύονται αναγκαίες για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα επανεξετάσει τις αναγκαίες τροποποιήσεις για την επικύρωση των εξαιρέσεων και τη διατήρηση της συνοχής με τους συνολικούς περιβαλλοντικούς στόχους των σχεδίων.

Σε ακραίες περιπτώσεις δυσμενών καιρικών συνθηκών που εμποδίζουν τους γεωργούς να εργαστούν σωστά και να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις ΚΓΠΚ, τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να θεσπίσουν προσωρινές παρεκκλίσεις. Οι παρεκκλίσεις αυτές θα πρέπει να είναι χρονικά περιορισμένες και να ισχύουν μόνο για τους θιγόμενους δικαιούχους.

Για να διασφαλιστεί ότι οι χώρες της ΕΕ μπορούν να προσαρμόζουν συχνότερα τα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, η Επιτροπή προτείνει να διπλασιαστεί ο αριθμός των τροποποιήσεων που επιτρέπονται κάθε χρόνο. Κάθε επιτυχής διαδικασία απλούστευσης πρέπει να πραγματοποιείται σε στενή συνεργασία με τις εθνικές διοικήσεις.

Τέλος, η Επιτροπή προτείνει να εξαιρεθούν οι μικρές εκμεταλλεύσεις κάτω των 10 εκταρίων από τους ελέγχους και τις κυρώσεις που σχετίζονται με τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις αιρεσιμότητας. Αυτό θα μειώσει σημαντικά τον διοικητικό φόρτο που σχετίζεται με τους ελέγχους για τους μικροκαλλιεργητές που αντιπροσωπεύουν το 65 % των δικαιούχων της ΚΓΠ.

Τα στρατηγικά σχέδια της ΚΓΠ διαθέτουν το 32 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΚΓΠ (περίπου 98 δισ. EUR) σε εθελοντικές δράσεις που προωθούν τους στόχους για το περιβάλλον, το κλίμα και την καλή διαβίωση των ζώων. Οι προτεινόμενες αλλαγές διατηρούν αυτόν τον άνευ προηγουμένου προϋπολογισμό και παρέχουν αυξημένη ευελιξία για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΚΓΠ.

Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να επανεξετάσουν τα στρατηγικά τους σχέδια για την ΚΓΠ έως τις 31 Δεκεμβρίου 2025, εάν επικαιροποιηθούν σε επίπεδο ΕΕ συγκεκριμένες περιβαλλοντικές και κλιματικές πράξεις (για παράδειγμα σχετικά με τη διατήρηση των άγριων πτηνών και των φυσικών οικοτόπων της άγριας πανίδας και χλωρίδας και την προστασία των υδάτων).

Βελτίωση των αμοιβών των γεωργών και της θέσης τους στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων

Η ενίσχυση της θέσης των γεωργών στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της ΚΓΠ. Υπάρχουν ήδη διάφορα μέτρα σε επίπεδο ΕΕ για τη διασφάλιση μεγαλύτερης δικαιοσύνης και την προστασία των γεωργών από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές. Ενώ ο βαθμός εμπιστοσύνης και συνεργασίας μεταξύ των παραγόντων της αλυσίδας αυξάνεται, η πλήρης εφαρμογή και επιβολή των διαθέσιμων εργαλείων πολιτικής απαιτεί χρόνο και πρέπει να γίνουν περισσότερα.

Για να συμβάλει στις εν εξελίξει συζητήσεις με τους υπουργούς Γεωργίας και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Επιτροπή παρουσιάζει διάφορες επιλογές για δράσεις που θα μπορούσαν να προωθηθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα.

Πρώτον, στο πλαίσιο ενός άμεσου παραδοτέου, η Επιτροπή θα δρομολογήσει παρατηρητήριο του κόστους παραγωγής, των περιθωρίων κέρδους και των εμπορικών πρακτικών στην αλυσίδα εφοδιασμού γεωργικών προϊόντων διατροφής. Αποτελούμενο από εκπροσώπους όλων των τομέων κατά μήκος της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων και εκπροσώπους των κρατών μελών και της Επιτροπής, το εν λόγω παρατηρητήριο θα αυξήσει τη διαφάνεια όσον αφορά το κόστος και τα περιθώρια στην αλυσίδα, δημοσιοποιώντας τα δεδομένα και ανταλλάσσοντας πληροφορίες, με σκοπό την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών και την καθιέρωση κοινής διάγνωσης της κατάστασης. Αναμένεται να πραγματοποιήσει την πρώτη της συνεδρίαση το καλοκαίρι.

Δεύτερον, η Επιτροπή προτείνει επιλογές για στοχευμένες βελτιώσεις του ισχύοντος νομικού πλαισίου που ορίζεται στον κανονισμό για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων (ΚΟΑ). Οι επιλογές αυτές περιλαμβάνουν την ενίσχυση των κανόνων που ισχύουν για τις συμβάσεις που συνάπτουν οι γεωργοί με αγοραστές στη βιομηχανία τροφίμων ή στο λιανικό εμπόριο, καθώς και την ενίσχυση των οργανώσεων παραγωγών ώστε οι γεωργοί να μπορούν να συνεργάζονται και να ενεργούν συλλογικά με αποτελεσματικότερο τρόπο έναντι άλλων παραγόντων της αλυσίδας εφοδιασμού τροφίμων. Στόχος είναι να συμβάλει στη διόρθωση των ανισορροπιών στην αλυσίδα, διατηρώντας παράλληλα τη θεμελιώδη αρχή του προσανατολισμού προς την αγορά. Στο ίδιο πνεύμα, η Επιτροπή προτείνει τη δυνατότητα θέσπισης νέων κανόνων για τη διασυνοριακή επιβολή της νομοθεσίας κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών. Επί του παρόντος, τουλάχιστον το 20 % των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων που καταναλώνονται σε ένα κράτος μέλος προέρχονται από άλλο κράτος μέλος. Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η συνεργασία των εθνικών αρχών επιβολής του νόμου, ιδίως με τη βελτίωση της ανταλλαγής πληροφοριών και της είσπραξης κυρώσεων.

Τρίτον, η Επιτροπή θα διενεργήσει διεξοδική αξιολόγηση της οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές στην αλυσίδα εφοδιασμού τροφίμων, η οποία ισχύει από το 2021. Μια πρώτη έκθεση θα υποβληθεί την άνοιξη του 2024, στην οποία θα παρουσιάζεται μια ενοποιημένη κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας από τα κράτη μέλη. Η έκθεση αυτή θα τροφοδοτήσει στη συνέχεια μια λεπτομερέστερη αξιολόγηση που θα υποβάλει η Επιτροπή το 2025, η οποία θα μπορούσε να συνοδεύεται, κατά περίπτωση, από νομοθετικές προτάσεις.

Οι συζητήσεις με τα κράτη μέλη σχετικά με τα πιθανά αυτά μέτρα θα πραγματοποιηθούν σε διάφορες μορφές, ιδίως το επικείμενο Συμβούλιο Γεωργίας στις 26 Μαρτίου.