ΚΕΟΣΟΕ: Στρέβλωση του ανταγωνισμού; Η νοτιοαφρικανική οινοποιία στοχεύτηκε για αδυναμία σεβασμού των δικαιωμάτων των εργαζομένων

Μια νέα έκθεση καταγγέλλει απαράδεκτες συνθήκες εργασίας στη βιομηχανία κρασιού της Νότιας Αφρικής, αυτή τη φορά επιπλήττοντας ορισμένους προμηθευτές του σουηδικού μονοπωλίου Systembolaget. Μετά από παρόμοιες αναφορές στην Ολλανδία και τη Φινλανδία, ενθαρρύνει το μονοπώλιο να κάνει «σημαντικές αλλαγές» στην πολιτική εφοδιασμού του.

Η αμοιβή στη γεωργία είναι από τις χαμηλότερες στη Νότια Αφρική, με τον εθνικό κατώτατο μισθό να είναι 1,40 ευρώ την ώρα

Ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, το Swedwatch αναφέρεται στις εμπορικές σχέσεις με τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η τελευταία έκθεσή του είναι πολύ επικριτική για τις πρακτικές που εφαρμόζονται από ορισμένες νοτιοαφρικανικές οινοπαραγωγικές μονάδες όσον αφορά τα δικαιώματα των εργαζομένων στη γεωργία. Η ανεπαρκής αμοιβή για τη στήριξη μιας οικογένειας, η ανθυγιεινή στέγαση, οι διακρίσεις σε βάρος των συνδικαλιζόμενων εργαζομένων και η έκθεση σε επικίνδυνες χημικές ουσίες, συμπεριλαμβανομένου του paraquat, μιας ουσίας που απαγορεύτηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση από το 2007, είναι όλα παραβιάσεις δικαιωμάτων που εντοπίζονται στην έκθεση. Θέτει επίσης υπό αμφισβήτηση την αποτελεσματικότητα ορισμένων ευρέως διαδεδομένων συστημάτων πιστοποίησης, συμπεριλαμβανομένου αυτού της ένωσης WIETA, τα οποία λειτουργούν ως εγγυήσεις τόσο για τους αγοραστές όσο και για τους καταναλωτές.

Φινλανδική επιβεβαίωση

Δεν είναι η πρώτη φορά που η βιομηχανία κρασιού της Νότιας Αφρικής, και ιδιαίτερα οι αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις, ξεχωρίζουν για τις πρακτικές τους απέναντι στους εργαζομένους τους. Πράγματι, τον Ιούλιο του 2023, η φινλανδική μη κυβερνητική οργάνωση Finnwatch δημοσίευσε μια έκθεση που εξέταζε τις συνθήκες εργασίας στον κλάδο, η οποία κατήγγειλε τον ίδιο τύπο πρακτικών. Υπογραμμίζοντας την αποικιακή ιστορία της χώρας ως μια από τις πηγές κακομεταχείρισης, η έκθεση σημειώνει επίσης ότι η συγκέντρωση του κλάδου, τα προβλήματα κερδοφορίας και η σημαντική χρησιμοποίηση μεταναστών εργαζομένων από χώρες όπου η οικονομία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι εύθραυστα, ευθύνονται για την κακή κατάσταση.

Αποτυχία συστημάτων πιστοποίησης

Μια άλλη έκθεση, αυτή τη φορά που συντάχθηκε το 2020 από το SOMO (κέντρο έρευνας για τις πολυεθνικές) στην Ολλανδία, κατέληξε στα ίδια συμπεράσματα. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός εκτίμησε ότι οι ελλείψεις που εντοπίστηκαν ήταν ακόμη πιο σοβαρές, δεδομένου ότι το 20-25% όλων των κρασιών που πωλήθηκαν στην ολλανδική αγορά ήταν νοτιοαφρικανικά και ότι το 80% από αυτά πωλούνταν σε μεγάλη έκταση. «Αν και τα νοτιοαφρικανικά κρασιά είναι πολύ δημοφιλή σε όλο τον κόσμο, ένα μεγάλο μέρος πωλείται σε πολύ χαμηλές τιμές. Η τιμή ανά εκατόλιτρο είναι από τις χαμηλότερες στον κόσμο», σημειώνει η έκθεση. Και επιβεβαίωσε ότι τα συστήματα πιστοποίησης που λειτουργούν στη χώρα δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να εγγυηθούν τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων: «Λόγω του εθελοντικού χαρακτήρα τους, οι προσπάθειες πιστοποίησης και βελτίωσης δεν έχουν καμία κύρωση ισχύος».

Οι αγοραστές έχουν τη δύναμη να κάνουν αλλαγές

Και στις τρεις περιπτώσεις, οι συντάκτες των εκθέσεων τονίζουν τη δύναμη που μπορούν να ασκούν οι αγοραστές, ώστε να αλλάξουν την κατάσταση, είτε πρόκειται για σκανδιναβικά μονοπώλια είτε για αγοραστές λιανικής μεγάλης κλίμακας. «Αυτό ισχύει και για άλλους παράγοντες στην αλυσίδα εφοδιασμού, όπως ευρωπαίους εισαγωγείς, εμφιαλωτές και εμπόρους», επιμένει η SOMO. Από την πλευρά της, η Systembolaget – από την οποία μόνο οι μισές εταιρείες που προμηθεύουν κρασιά της Νότιας Αφρικής στο μονοπώλιο έχουν συμφωνήσει να αποκαλύψουν πληροφορίες στη Swedwatch – ισχυρίζεται ότι διεξάγει «διάλογο με προμηθευτές και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στην αλυσίδα εφοδιασμού για την ανάπτυξη σχεδίου δράσης». Τον επόμενο μήνα, η Systembolaget και άλλα σκανδιναβικά μονοπώλια πρόκειται να ταξιδέψουν στη Νότια Αφρική για παρακολούθηση και επισκέψεις στις επιχειρήσεις που καταγγέλλονται στην έκθεση. «Αναμένουμε εποικοδομητικό διάλογο και συνεχή συνεργασία με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στον τομέα του κρασιού της Νότιας Αφρικής», δηλώνει το σουηδικό μονοπώλιο.

Η δύναμη των ΜΜΕ

Από το 2017 η φινλανδική τηλεόραση μετέδωσε ένα δανικό ντοκιμαντέρ με τίτλο «The Bitter Taste of Wine», το οποίο περιγράφει συνθήκες «σκλαβιάς» στην παραγωγή κρασιού στη Νότια Αφρική. Το φινλανδικό μονοπώλιο Alko αναφέρει ότι οι πωλήσεις κρασιών της Νότιας Αφρικής έχουν «μειωθεί σημαντικά» στα καταστήματά του. Ωστόσο, δεν τίθεται θέμα στιγματισμού όλου του κλάδου. Ορισμένες πρωτοβουλίες από μεγάλες εταιρείες της Νότιας Αφρικής έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα θετικές για τους εργάτες των αγροκτημάτων και τους άλλους εργάτες των οινοποιείων. Αυτή είναι η περίπτωση του «The Pebbles Project» που βοηθά τα παιδιά σε αυτήν την κοινότητα από το 2004. Επιπλέον, η Finnwatch «δεν ενθαρρύνει τους καταναλωτές να μποϊκοτάρουν τα κρασιά της Νότιας Αφρικής», αλλά μάλλον να επαγρυπνούν στην επιλογή των προϊόντων και να ευνοούν τη διπλή πιστοποίηση βιολογικών οίνων και δίκαιου εμπορίου.