Η καλλιέργεια της ελιάς, αν και φιλική προς το περιβάλλον σε πολλές περιπτώσεις, ενδέχεται να έχει σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η ανάλυση των αποτυπωμάτων άνθρακα, νερού και ενέργειας αναδεικνύει τις προκλήσεις και τις δυνατότητες για πιο αειφορική διαχείριση.
Η εντατικοποίηση της γεωργικής παραγωγής, αν και έχει αυξήσει την αποδοτικότητα, συνοδεύεται από σημαντικές περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις. Στην περίπτωση της καλλιέργειας της ελιάς, η ανάγκη για ισορροπία ανάμεσα στην παραγωγή και την περιβαλλοντική ευθύνη είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η κατανάλωση φυσικών πόρων όπως το νερό και η ενέργεια, καθώς και οι εισροές σε φυτοπροστατευτικές ουσίες και λιπάσματα, συνθέτουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα κάθε ελαιώνα.
Πώς συμβάλει η Ανάλυση Κύκλου Ζωής (LCA) στην εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων;
Η Ανάλυση Κύκλου Ζωής (LCA) αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για την αποτύπωση και αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που σχετίζονται με όλες τις φάσεις της καλλιέργειας, από την προετοιμασία του εδάφους μέχρι τη συγκομιδή και την περαιτέρω μεταποίηση. Μέσα από αυτήν την ανάλυση αναδεικνύονται οι πλέον επιβαρυντικές καλλιεργητικές πρακτικές και εντοπίζονται περιθώρια βελτίωσης.
Η καλλιέργεια της ελιάς είναι από τις πιο διαδεδομένες και σημαντικές για τη χώρα μας, καλύπτοντας μεγάλη έκταση με ιδιαίτερη γεωγραφική, εδαφολογική και κλιματική ποικιλότητα. Η διαφορετικότητα στους τύπους ελαιώνων - από εντατικά αρδευόμενους μέχρι ξηρικούς, επικλινείς ή βιολογικούς - δημιουργεί έντονη παραλλακτικότητα στα περιβαλλοντικά αποτυπώματα. Για παράδειγμα, οι παραδοσιακοί ή βιολογικοί ελαιώνες με περιορισμένη χρήση εισροών, παρουσιάζουν χαμηλότερη ενεργειακή κατανάλωση και μικρότερο ανθρακικό και υδατικό αποτύπωμα, αν και συχνά συνοδεύονται από μικρότερες αποδόσεις.
Ποια τα αποτελέσματα της ανάλυσης του ανθρακικού αποτυπώματος, του νερού και της ενέργειας;
Το ανθρακικό αποτύπωμα της ελιάς σχετίζεται με τις εκπομπές CO₂ από τη χρήση καυσίμων, λιπασμάτων και άλλων εισροών. Παράλληλα, η ελιά ως αείφυλλο και μακρόβιο δέντρο έχει τη δυνατότητα να δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα στη βιομάζα και το έδαφος, συμβάλλοντας θετικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Επιπλέον, η υδατική κατανάλωση της ελιάς, ειδικά σε ξηρικά συστήματα ή με την εφαρμογή ελλειμματικής άρδευσης, είναι σημαντικά χαμηλότερη σε σύγκριση με άλλες δενδρώδεις καλλιέργειες, προσφέροντας δυνατότητες για πιο βιώσιμη διαχείριση των υδατικών πόρων.
Η ενεργειακή ανάλυση των ελαιώνων αναδεικνύει ότι τα μεγαλύτερα ενεργειακά "βάρη" προέρχονται από τη χρήση μηχανολογικού εξοπλισμού και εισροών. Η υιοθέτηση πρακτικών όπως η ακαλλιέργεια, η ενσωμάτωση κλαδεμάτων στο έδαφος, η χλωρή λίπανση και η προσθήκη οργανικής ουσίας, συντελούν στην αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος και τη μείωση των καθαρών εκπομπών.
Συνοψίζοντας, η καλλιέργεια της ελιάς παρουσιάζει σημαντικές δυνατότητες περιβαλλοντικής βελτίωσης μέσω της υιοθέτησης αειφόρων γεωργικών πρακτικών. Οι παραγωγοί, αξιοποιώντας δεδομένα από τις περιβαλλοντικές μετρήσεις, μπορούν να προβούν σε στοχευμένες παρεμβάσεις για την καλύτερη διαχείριση των πόρων, την ελαχιστοποίηση της ενεργειακής κατανάλωσης και την προστασία του περιβάλλοντος, διατηρώντας ταυτόχρονα την ποιότητα και την ασφάλεια των παραγόμενων προϊόντων.
Η μελέτη και προώθηση τέτοιων πρακτικών δεν είναι απλώς επιθυμητή, αλλά επιβεβλημένη, καθώς η βιωσιμότητα της γεωργίας του μέλλοντος περνά μέσα από την προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση των φυσικών πόρων.
Πηγή: "Περιβαλλοντικά Αποτυπώματα της Καλλιέργειας της Ελιάς", Δρ. Π. Μαλέτσικα, Επίκουρος Καθηγήτρια Δενδροκομίας-Ελαιοκομίας, Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 10ο Φεστιβάλ Ελαιολάδου και Ελιάς Καλαμάτα 2025.
https://blog.farmacon.gr
