Δέντρα σκίασης - Ανάπτυξη και βασικές τεχνικές κλαδέματος

Ελένη Ραντζούδη,
Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος

Τι έχει ανάγκη ένα δένδρο σκίασης για την καλή του ανάπτυξη;

Η ευνόητη απάντηση είναι πως χρειάζεται φως από τον ήλιο, νερό και θρεπτικά συστατικά από το έδαφος. Με το κλάδεμα τι γίνεται; Χρειάζονται τα δένδρα κλάδεμα; Τα δένδρα είναι οργανισμοί που έχουν ακολουθήσει αιώνες εξέλιξης, σύμφωνα με την οποία, έχουν προγραμματίσει μόνα τους απόπτωση μέρους των κλαδιών και του φυλλώματος, με τρόπο φυσικό. Όταν αναπτύσσονται μέσα στο δασικό σύμπλεγμα, η συνύπαρξη, προάγει τη διαδικασία της φυσικής αποκλάδωσης και οι δασοκομικοί χειρισμοί που απαιτούνται είναι περιορισμένοι. Τα δένδρα που συνθέτουν τοπίο ή προσφέρουν σκίαση και προστασία στο δομημένο χώρο απαιτούν επιπλέον φροντίδα για τη διατήρηση της μορφής και της αισθητικής τους λειτουργίας. Τότε το κλάδεμα πρέπει να πραγματοποιείται με πλήρη κατανόηση της βιολογίας του δένδρου και της ανοχής και απόκρισης του σε κάθε πιθανή πλήγωση. Καθώς, ένα άστοχο κλάδεμα μπορεί να αποβεί μοιραίο για την ευρωστία και τη μακροζωία του δένδρου.

Γενικά, μπορούμε να επισημάνουμε ότι η προσπάθεια της σωστής ανατροφής ενός δένδρου ακολουθεί τρία στάδια. Ξεκινά από την ορθή οικολογικά επιλογή του είδους και την γενικότερη ευρωστία του συγκεκριμένου επιλεγμένου, προς φύτευση, ατόμου. Συνεχίζει με την κατάλληλη προετοιμασία της θέσης φύτευσης αλλά και την εφαρμογή της κατάλληλης φυτευτικής τεχνικής. Τέλος, ολοκληρώνεται με την επιτυχή, επιλεκτική, και προσαρμοσμένη στις ανάγκες του δένδρου κλάδευση, ώστε να αποκτήσει και να διατηρήσει επιθυμητή μορφή, υγιή και εύρωστη ανάπτυξη.

Ως κλάδεμα ορίζεται η διαδικασία επιλεκτικής απομάκρυνσης μελών της κόμης του δένδρου με κατάλληλα εργαλεία και τεχνικές με σκοπό να ευνοηθεί η ορθή ανατροφή του – ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία, η προαγωγή της υγείας του, ο έλεγχος της ανάπτυξης και η βελτίωση της εμφάνισης του. Το προς απομάκρυνση υλικό, ανάλογα με την ηλικία του δένδρου μπορεί να είναι μικρά κλαδιά, κλάδοι, κώνοι ή τμήματα κορμού ή ρίζας. Σύμφωνα με τον αείμνηστο Καθηγητή της Δασολογίας Σπύρο Ντάφη (2001), το κλάδεμα αποτελεί μια διαδικασία που ενδέχεται να μειώσει την ευρωστία του δένδρου. Αυτός είναι ο λόγος που επιβάλλεται να εφαρμόζεται από εκπαιδευμένο προσωπικό, με την ενσυναίσθηση της σοβαρότητας που φέρει η συγκεκριμένη επέμβαση στο δένδρο.

Προϋπόθεση για επιτυχημένη ανατροφή ενός δένδρου στο αστικό περιβάλλον και συγκεκριμένα στο περιορισμένο χώρο που διατίθεται στις δενδροστοιχίες, στις πρασιές και στα προκήπια, πέρα από την αρχική σωστή επιλογή του είδους, αποτελούν η σωστή ανταπόκριση στα πολεοδομικά χαρακτηριστικά και στη γεωμετρία του αστικού χώρου, όπως το μέγεθος του πεζοδρομίου και του οδοστρώματος, της μορφής και του ύψους των γειτνιαζουσών προσόψεων, του προσανατολισμού των δρόμων αλλά και του εν γένει επιδιωκόμενου αποτελέσματος της φύτευσης.

Συγκεκριμένα, σε ένα δένδρο σκίασης που αναπτύσσεται στο δομημένο περιβάλλον με κύρια αποστολή την οικολογική, αισθητική και βιοκλιματική συνεισφορά, η παρέμβαση στην ανατροφή του έχει επιπρόσθετους στόχους στην ηλικία της ωριμότητας, που μπορούμε να προσδιορίσουμε παρακάτω:

α) επαρκή και ευθυτενή ανάπτυξη κορμού και κόμης καθ’ ύψος, ώστε να προσφέρει τα βέλτιστα στην σκίαση των πεζών και των προσόψεων των παρακείμενων κτιρίων για την μεγιστοποίηση της επίδρασης στην εξομάλυνση του αστικού μικροκλίματος.

β) διατήρηση του έναρξης της κόμης στο σωστό ύψος, που να επιτρέπει την ασφαλή κίνηση πεζών και οχημάτων κάτω από τη φυλλωσιά χωρίς να δημιουργούνται προσκόμματα στην κυκλοφορία και την λειτουργία των πολυσύχναστων αστικών υπαίθριων χώρων.

γ) επίτευξη του κατάλληλου μεγέθους και σχήματος της κόμης με ικανοποιητική συγκόμωση, ώστε να σκιάζεται μεγαλύτερη, κατά το δυνατόν, επιφάνεια των παρακείμενων προσόψεων με τους λιγότερους περιορισμούς στον οικοδομικό ιστό και στα δίκτυα ενέργειας και μεταφορών.

Ασφαλείς αποστάσεις ώριμου(ενήλικου) δένδρου σκίασης στον αστικό ιστό προς ασφάλεια κατασκευών, ανθρώπων και οχημάτων  [(after (Russ, 2002) and (Rantzoudi, Georgi, 2017)]

Οι κανόνες που ακολουθούνται στο κλάδεμα ώστε να θεωρηθεί επιτυχημένο

Ποια εποχή είναι κατάλληλη για κλάδεμα;

Για τις ετήσιες, προγραμματισμένες εργασίες κλάδευσης καλό είναι να ακολουθούμε τις πατρογονικές συνήθειες που έχουν καθιερωθεί και προσδιορίζουν μια περίοδο κατάλληλη για επιτυχημένο κλάδεμα, αυτή την περίοδο της χειμερινής ανάπαυσης, καθώς τότε είναι μειωμένη η πιθανότητα προσβολής των δένδρων από ασθένειες και παθογόνους μικροοργανισμούς. Αυτή η περίοδος προσδιορίζεται για τα περισσότερα είδη λίγο πριν την έναρξη της νέας βλαστικής περιόδου και είναι προτιμητέα γιατί οι τομές που απομένουν μετά τις επεμβάσεις κλάδευσης, επουλώνονται συντομότερα με το ξεκίνημα της μεταβολικής διαδικασίας. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγουμε τη μετάδοση ασθενειών, δεν σοκάρουμε το δένδρο που διέρχεται μια κατάσταση ηρεμίας και επιπλέον η απουσία του φυλλώματος μας διευκολύνει να σχηματίσουμε μια πλήρη και ορθή εικόνα για την μορφολογία των κλάδων που θα αφαιρέσουμε. Το τελευταίο αφορά τα πλατύφυλλα είδη, που ιδανικά, επιθυμητό είναι να αποφεύγουμε την κλάδευση τους όσο διατηρούν το φύλλωμα τους, τουλάχιστο μέχρι την ηλικία της ωριμότητας. Τα κωνοφόρα μπορούν να κλαδευτούν οποιοδήποτε περίοδο του έτους με προτιμότερη την πρώιμη άνοιξη πριν από την ανθοφορία. Εξαίρεση του κανόνα κλάδευσης κατά την περίοδο της μεταβολικής ηρεμίας είναι τα είδη που απεκκρίνουν περίσσια χυμών μετά τον τραυματισμό τους, όπως τα σφενδάμια, οι σημύδες, οι καρυδιές. Αυτά τα είδη είναι προτιμότερο να κλαδεύονται στο μεσοκαλόκαιρο ή με το πέρας του θέρους, όταν πλέον έχει ολοκληρωθεί η βλαστική περίοδος.

Γενικός κανόνας είναι ότι αν υπάρχουν νεκρά ή άρρωστα κλαδιά, αυτά επιβάλλεται να απομακρυνθούν άμεσα και μόλις διαγνωστεί το πρόβλημα, καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Επίσης, η ελαφριά αραίωση σε ποσοστό μικρότερο του 10%, όταν συντρέχουν σοβαροί λόγοι, μπορεί να γίνει, όποτε αυτό κριθεί αναγκαίο. Όπως είναι ευνόητο ο ακριβής ημερολογιακά προσδιορισμός του κλαδέματος είναι αδύνατος, καθώς εξαρτάται από το κλίμα της κάθε γεωγραφικής περιοχής και τις εκάστοτε καιρικές συνθήκες, σε συνέργεια με τα χαρακτηριστικά του κάθε δασοπονικού είδους. Σε κάθε περίπτωση μπορούμε να εκφράσουμε μια αρχή που αφορά όλα τα δασοπονικά είδη ένα προγραμματισμένο, ισχυρό και θεραπευτικό κλάδεμα πρέπει να αποφεύγεται στην διάρκεια της βλαστικής περιόδου της άνοιξης καθώς η απομάκρυνση μεγάλου μέρους του φυλλώματος μπορεί να επιφέρει ισχυρό στρες και υστέρηση στην ανάπτυξη του δένδρου. 

Τι προσφέρει το κλάδεμα;

Οι γενικοί λόγοι που κλαδεύουμε ένα δένδρο σκίασης είναι για να του δώσουμε ένα ελκυστικό και κατάλληλο σχήμα και να επιτύχουμε ένα εύρωστο και ευθυτενή κορμό στην ηλικία της ωριμότητας. Λόγοι που απαιτούν άμεση επέμβαση είναι η απομάκρυνση ξερών κλάδων και η αραίωση της κόμης για να εισέρχεται περίσσια φωτός και αέρα, ώστε να προωθούνται οι φωτοσυνθετικές λειτουργίες του φυτού. Επίσης, μπορεί να υφίστανται στρεβλά κλαδιά ή κλαδιά που διασταυρώνονται αφύσικα μεταξύ τους και απαιτούν απομάκρυνση ή να συντρέχουν παθολογικοί παράγοντες που επιβάλλουν κλάδεμα για να περιοριστεί η προσβολή.

Η ποσότητα του φυλλώματος που αφαιρείται σε κάθε κλάδεμα πρέπει είναι συνάρτηση της ηλικίας των δένδρων, της υγείας τους και άλλων κοινωνικών και πολεοδομικών παραγόντων. Το κλάδεμα νεαρών δενδρυλλίων αποσκοπεί στη διαμόρφωση της κόμης, στην ευθυτένια το κορμού (αποφυγή διχάλωσης ή κλαδοβρίθειας) και εντέλει στο αισθητικά και οικολογικά αποδεκτά μέγεθος και σχήμα του ώριμου δένδρου. Είναι καλό να θυμόμαστε πριν αρχίσουμε να κλαδεύουμε ότι ένα δένδρο επιβιώνει ευκολότερα από την αποκοπή πολλών, μικρού μεγέθους, κλαδιών παρά μεγαλύτερων. Γενικά τα νεαρά δένδρα αντέχουν ένα ισχυρότερο κλάδεμα και οι πληγές τους επουλώνονται γρηγορότερα και με ασφάλεια σε σχέση με τα ώριμα ή γηραιότερα άτομα.

Στα ενήλικα άτομα η κλάδευση συντήρησης αποσκοπεί στην ενίσχυση της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας, στην ισορροπία της μορφής του δένδρου και στην αποφυγή αλληλεπίδρασης με την ανθρώπινη δραστηριότητα και τα δίκτυα κυκλοφορίας και μεταφορών. Τα γέρικα δένδρα έχουν την ανάγκη ανανέωσης με την βοήθεια του κλαδέματος και έτσι την επίτευξη μακροβιότητας, παρόλα αυτά θα πρέπει η προγραμματισμένη επέμβαση να είναι ελαφριά. Υπάρχει ένας γενικά αποδεκτός κανόνας που καθορίζει ότι η μείωση της κόμης ενός υγιούς νεαρού δένδρου δεν πρέπει να ξεπερνά το 10-15% του φυλλώματος του σε κάθε βλαστική περίοδο. Στα ώριμα ενήλικα δένδρα η αραίωση μπορεί να φτάσει στο 25% εφόσον το δένδρο είναι υγιές και συντρέχουν σοβαροί οικολογικοί ή κοινωνικοί λόγοι. Όταν κρίνεται απαραίτητη η απομάκρυνση μεγάλου μέρους του φυλλώματος ενός δένδρου, όπως σε ένα κλάδεμα ανύψωσης καλό είναι να προγραμματιστεί η απομάκρυνση του σε διαδοχικές βλαστικές περιόδους ανάπτυξης, ώστε το δένδρο να μπορεί να ανταπεξέλθει της ισχυρής επέμβασης, χωρίς να ασθενήσει ή να δημιουργηθεί κίνδυνος ανεμορριψίας ή χιονοθλασίας την επικείμενη ψυχρή περίοδο.

Συνεπώς το είδος και η ένταση του κλαδέματος ποικίλουν αναλόγως της κατάστασης του κάθε δένδρο και του προορισμού που καλείται να εκπληρώσει αλλά και σύμφωνα με τις ανάγκες του ανθρωπογενούς χώρου που αναπτύσσεται. Τα δένδρα σκίασης έχουν ως πρωταρχικό προορισμό τη ρύθμιση των βιοκλιματικών συνθηκών μέσα στο αστικό περιβάλλον κι έτσι επιβάλλεται η κλάδευση να έχει σκοπό την ευθυτένια και σταθερότητα του κορμού, την ανάπτυξη μιας καλά διαμορφωμένης και ισορροπημένης κόμης σε αγαστή συνύπαρξη με τον περίγυρο (προσόψεις κτιρίων, ηλεκτροφόρα καλώδια, κίνηση πεζών και οχημάτων). Το σύνηθες είναι να κλαδεύονται μία ή δύο φορές το χρόνο κυρίως νωρίς στην άνοιξη, πριν την έκπτυξη των φύλλων, ώστε να φέρουν μια κατάλληλα σχηματισμένη και ισορροπημένη κόμη κατά την διάρκεια του θέρους.

Κατάλληλα εργαλεία για επιτυχημένο κλάδεμα
[How to prune trees, Urban tree risk management, USDA Forest Service]

Παρόλα αυτά, είναι ανάγκη να τονιστεί ότι το συχνό και υπερβολικό – ισχυρό κλάδεμα δεν προάγει την εύρωστη ανάπτυξη ενός δένδρου. Το δένδρο χρειάζεται το φύλλωμα του για την επαρκή δέσμευση ηλιακής ακτινοβολίας με σκοπό την παραγωγή μεταβολικών ουσιών, όπως τα σάκχαρα που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη και την επιβίωση του. Το επαναλαμβανόμενο ισχυρό κλάδεμα αποδυναμώνει το δένδρο καθώς μειώνει τη δυνατότητα για την παραγωγή της ενέργειας που έχει άμεσα ανάγκη και από την άλλη το εκθέτει σε ποικίλους και πολλαπλούς κινδύνους μέσω της πλήγωσης που υφίσταται. Στις πόλεις άνθρωποι και δένδρα συνυπάρχουν, για να γίνει αυτό ομαλά πρέπει να διαχειριστούμε τα δένδρα με τέτοιο τρόπο που να εξασφαλίζεται η ευημερία τους και ταυτόχρονα η ασφάλεια των ανθρώπων και της περιουσίας τους. Το ορθολογικό αλλά εξατομικευμένο κλάδεμα είναι η κατάλληλη τεχνική για να επιτύχουμε την διατήρηση της υγείας και της ευημερίας των δένδρων σκίασης με την ταυτόχρονη διατήρηση των πολλαπλών λειτουργιών και ωφελειών που συνεισφέρουν στο αστικό περιβάλλον.

Βασικές τεχνικές κλαδέματος

Όταν κλαδεύουμε δένδρα πρέπει να ακολουθούμε κάποιους κανόνες που θα διασφαλίσουν την ασφάλεια και την επιτυχία του κλαδέματος, ιδιαίτερα όταν πρόκειται να απομακρύνουμε χονδρά κλαδιά ή επικίνδυνα μέλη δένδρων. Τότε απαραίτητα χρειάζεται εξειδικευμένο και εκπαιδευ-μένο προσωπικό. Η τομή του κλαδέματος μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για την εμφάνιση σήψης ή στρες στο δένδρο, ανάλογα με την ποιότητα και έκταση της τομής, το μέγεθος του κλαδιού, τις ιδιαιτερότητες του είδους και την γενικότερη κατάσταση ευρωστίας του.

Πως γίνεται το σωστό κλάδεμα;

Τα σημεία κοπής πρέπει να γίνουν με ειδικά εργαλεία και οι τομές που θα προκύψουν να είναι πάντα κεκλιμένες και λείες για την απομάκρυνση της υγρασίας, άρα ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο προσβολών. Οι τομές προηγούνται ενός οφθαλμού (που θέλουμε να ευνοήσουμε) με κατεύθυ-νση προς τα έξω ή πραγματοποιούνται λίγο πριν από το κολάρο του κλάδου. Ως κολάρο εννοείται το ελαφρύ εξόγκωμα που παρατηρείται ακριβώς στη σύμφυση δύο κλαδιών. Η τομή είναι επιθυμητό να γίνει λίγο πριν το κολάρο, ώστε να μη τραυματίσουμε τους ιστούς, που έχουν τη δυνατότητα  να επουλώσουν την πληγή που θα προκύψει. Ξεκινούμε την διαδικασία κλαδέματος, αφαιρώντας πρώτα τα στρεβλά ή ξερά κλαδιά. Σε ορισμένα είδη όπως η Ροδιά πιθανόν να χρειαστεί αν αφαιρέσουμε παραφυάδες και οι τομές αυτές γίνονται πλησιέστερα, όσο είναι δυνατόν, στον κορμό.

Τεχνική ασφαλούς αφαίρεσης κλάδων μεγάλης διαμέτρου
[Pruning mature trees, International Society of Arboriculture (ISA].

Οι τομές του κλαδέματος πρέπει να γίνονται ακριβώς έξω από το κολάρο. Το κολάρο που υπολείπεται περιέχει αναγεννητικό ιστό από το μητρικό δένδρο που δεν πρέπει να καταστραφεί ή να αφαιρεθεί. Αν το κολάρο αντιστοιχεί σε ένα ξερό κλαδί είναι απαραίτητο να αφαιρεθεί, το κόψιμο θα πραγματοποιηθεί λίγο πριν από αυτό. Εάν πρόκειται να αφαιρεθεί ένα μεγάλο κλαδί (με διάμετρος μεγαλύτερη των 3εκ.), το βάρος του πρέπει να μειωθεί πρώτα, ώστε να αποφευχθεί αδικαιολόγητος τραυματισμός από ακανόνιστη τομή ή σχίσιμο του φλοιού. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μια πρώτη τομή σε απόσταση 30-45εκ. από το κολάρο και στη κάτω πλευρά του προς αφαίρεση κλαδιού.

Τεχνική διαδοχικών τομών για ασφαλή αφαίρεση μεγάλων κλάδων της κόμης ενός δένδρου (after Gilman, 2011).

Ακολούθως, σε απόσταση μερικών εκατοστών από την πρώτη τομή πραγματοποιείτε μια δεύτερη που οδηγεί στην τελική πτώση και αφαίρεση του κλαδιού. Με αυτόν τον τρόπο η απομάκρυνση του κλαδιού γίνεται με ασφάλεια, αποτρέποντας το σχίσιμο του φλοιού λόγω του βάρους της ενέργειας, αφήνοντας τελικά ένα προεξέχων στέλεχος 30-40εκ. που είναι, φυσικά, ανεπιθύμητο. Οπότε, με μια τρίτη και καθοριστική τομή, αφαιρείτε το εναπομείναν μέλος κόβοντας ακριβώς λίγο πριν το κολάρο.

Τα ειδικά εργαλεία για το κλάδεμα είναι:

● το κλαδευτήρι (<1,5 cm),
● οι ψαλίδες κλαδέματος (1,5-7 cm),
● τηλεσκοπικά κλαδευτήρια (χρήσιμα για τους κλάδους στο πάνω μέρος της κόμης),
● και το πριόνι,
● συνοδευτικά φοράμε γάντια που προστατεύουν.

Κατάλληλα εργαλεία για τις εργασίες κλαδέματος
(Annual Tree Pruning Steps from Planting to Maturity).

Το ορθό κλάδεμα μειώνει το κόστος συντήρησης και τις πιθανές ζημιές και επιδιώκει μια όμορφη και υγιή ανάπτυξη των δένδρων σκίασης. Η επέμβαση που θα κάνουμε τα πρώτα χρόνια της ζωής του δένδρου επηρεάζει το σχήμα, την αντοχή και συνολικό χρόνο ζωής του. Η επέμβαση που θα κάνουμε την περίοδο της ωριμότητας και του γήρατος θα συντηρήσει την μορφή του δένδρου και θα ενθαρρύνει την διατήρηση της ευρωστίας του.

Κλάδεμα ανά ηλικία

1. Κατά την φύτευση

Αφήνουμε στο νεαρό φυτό όσο περισσότερο φύλλωμα είναι δυνατόν, καθώς αυτό είναι το εργαστήριο όπου θα παράγει ενέργεια για τις άμεσες ανάγκες ανάπτυξης του και θα ενισχύσει την εξέλιξη του ριζικού συστή-ματος.

Επομένως, κλαδεύουμε κατά τη φύτευση, μόνο όταν συντρέχουν οι παρακάτω λόγοι και πλησίον του κορμού.

● Σπασμένα κλαδιά.
● Κλαδιά που ανταγωνίζονται τον επικόρυφο βλαστό.
● Κλαδιά με εμφανείς προσβολές από αυγά και δήγματα εντόμων.

2. Μετά το 3° έτος της ηλικίας

Η ανάπτυξη των ριζών είναι πλέον ικανοποιητική, ώστε να βοηθήσει την σωστή αγκύρωση του δένδρου και την ανάλογη ανάπτυξη κόμης.

● Αφαιρούνται παραφυάδες των ριζών και βλαστών που ανταγωνίζο-νται την κόμη.
● Πραγματοποιείται κλάδεμα αραίωσης της περίσσιας ετήσιων κλα-διών, ώστε να μειωθεί ο ανταγωνισμός για νερό, φως και θρεπτικά συστατικά.
● Απομακρύνονται οι βλαστοί που ανταγωνίζονται τον επικόρυφο βλα-στό.
● Απομακρύνονται λίγα και μόνο τα απολύτως απαραίτητα μέλη, ώστε να βοηθήσετε τον κορμό να αναπτυχθεί σε κωνική και πιο ανθεκτική μορφή.
● Αφαιρούνται κλαδιά με ανάπτυξη σε ασυνήθιστα στρεβλές γωνίες και σε ανεπιθύμητη κατεύθυνση.

3. Μετά το 5º ή 7º έτος της ηλικίας

Πρόκειται για την κατάλληλη στιγμή να βελτιωθεί αισθητικά και λειτουργικά η εμφάνιση του νεαρού δένδρου και να επιτευχθεί το βέλτιστο ύψος έναρξης της κόμης:

● Προηγείται επισκόπηση της ευρωστίας του δένδρου και της ανάγκης για επιλεκτικό καθάρισμα άρρωστων ή ξερών κλαδιών.
● Πραγματοποιείται κλάδεμα ανύψωσης της κόμης πάνω από το ύψος της ανθρώπινης δραστηριότητας.
● Πραγματοποιείται, επιλεκτικά, κλάδεμα μείωσης ή αραίωσης της κό-μης, ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή αισθητικά και λειτουργικά μορφή.

4. Κατά την περίοδο της ωριμότητας

Κατά το κλάδεμα ώριμων δένδρων είναι σοφό να αφαιρούνται κλάδοι του δένδρου μικρότεροι από 5εκ. που οι τομές τους επουλώνονται συντομότερα. Κάθε τομή σε κλαδί παχύτερο των 10 εκ. θα πρέπει να αξιολογείται σε σχέση με την αναγκαιότητα της τομής, καθώς αυξάνεται η πιθανότητα σήψης. Εάν το κολάρο του κλάδου που απομακρύνεται τραυματιστεί ή αφαιρεθεί κατά το κλάδεμα τότε και ο αμυντικός επουλωτικός ιστός εκλείπει. Επομένως εκλείπει η προστασία του τραύματος, γεγονός που προδιαθέτει το εναπομείναν κλαδί ή κορμό σε σήψη. Έτσι, ένας πρωταρχικός στόχος σε μια ορθή κοπή είναι να διατηρηθεί άθικτο το κολάρο, ιδιαίτερα σε ένα ώριμο δένδρο σκιάς. Ποικίλα κλαδέματα εφαρμόζονται στην προσπάθεια ένα ενήλικο δένδρο να διατηρήσει την ευρωστία και την αισθητική του αρτιότητα και παράλληλα να παραμένει ασφαλές στο δομημένο χώρο. Τέτοια είναι το κλάδεμα καθαρισμού, αφαίρεσης, μείωσης και ανύψωσης της κόμης.

Καλές πρακτικές κλαδέματος

1. Κάνουμε στην αρχή έναν εποπτικό έλεγχο του δένδρου για να αποκτήσουμε μια συνολική αρχική εντύπωση των βημάτων που θα ακολουθήσουμε κατά την κλάδευση.

2. Χρησιμοποιούμε τον κανόνα του 1/4 και του 1/3 στο κλάδεμα αραίωσης των ώριμων δένδρων:

Αραίωση της κόμης των δένδρων [after Pruning mature trees, International
Society of Arboriculture (ISA)].

● Ποτέ δεν απομακρύνουμε περισσότερο από το 1/4 της κόμης του δένδρου σε ένα εποχιακό κλάδεμα.
● Ιδανικά, η διάμετρος των πλαγίων κλαδιών που ευνοούνται να μην είναι λεπτότερα από το 1/3 της διαμέτρου του κορμού ή του μεγαλύ-τερου κλάδου όπου συναρτώνται.
● Για τα περισσότερα πλατύφυλλα δεν ανυψώνουμε την κόμη παραπά-νω από το ύψος που προσδιορίζεται από την βάση μέχρι το 1/3 του ύψους του δένδρου (το ιδανικό σε ώριμο δένδρο βρίσκεται περίπου στα 2,4 μ ).
● Όπου είναι δυνατόν ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη κλαδιών που σχη-ματίζουν γωνία περίπου 60ο μοιρών με τον κορμό του δένδρου ή διαφορετικά στο 1/3 από την κάθετη προς τον κορμό γωνία, δηλαδή τα κλαδιά να σχηματίζουν το αποτέλεσμα των δεικτών του ρολογιού στη θέση 10 και 2.

Διάγραμμα όπου απεικονίζεται ο κανόνας του 1/3 στην
ανάπτυξη πλάγιων κλαδιών (Arbor Day Foundation).

3. Για την πλειοψηφία των ειδών δένδρων σκίασης η ανάπτυξη ενός κεντρικού στιβαρού κορμού είναι απολύτως επιθυμητή. Ξεχωρίζουμε τον κυρίαρχο βλαστό και τους δευτερεύοντες κλάδους πριν ξεκινήσουμε το κλάδεμα και αφαιρούμε πρώτα τα ελαττωματικά κλαδιά με σκοπό την αισθητικά και λειτουργικά άρτια διαμόρφωση της κόμης.

4. Διατηρούμε τα εργαλεία του κλαδέματος καθαρά και καλά ακονι-σμένα, ώστε να κάνουν καθαρές τομές. Τα κλαδευτήρια με καμπυλωτές λεπίδες είναι προτιμότερα για τα νεαρά δένδρα.

5. Για τα κλαδιά με μεγάλο ύψος προτιμητέο είναι ένα πολικό ψαλίδι και ένα έμπειρος επαγγελματίας δενδροκόμος για ασφαλή και επιτυχή απομάκρυνση.

Αφαίρεση κλάδου εξωτερικά του κολάρου
(after Arbor Day Foundation).

6. Για τα χονδρότερα κλαδιά, προτιμητέο είναι να πραγματοποιηθούν δύο αρχικές τομές για την απομάκρυνση εξωτερικού τμήματος του κλαδιού και ακολούθως μια τελευταία προσεκτική τομή εσωτερικά στη βάση του κλαδιού, οπότε αφαιρείται το εναπομείναν υπόλοιπο μέχρι το σημείο της διακλάδωσης, διατηρώντας το κολάρο.

7. Όταν πραγματοποιούμε κλάδεμα μείωσης, κόβουμε το κλαδί πλη-σίον ζωηρού οφθαλμού ή άλλου πλευρικού κλαδιού που επιθυμούμε να ευνοήσουμε. Προτιμητέος είναι οφθαλμός από τον οποίο θα εξελιχθεί κλαδί που θα αναπτυχθεί στην επιθυμητή κατεύθυνση προς την περιφέρεια του φυλλώματος. Η κοπή πρέπει να είναι απότομη και καθαρή και να γίνεται με μικρή κλίση σε απόσταση μικρότερη 1 εκ. από τον οφθαλμό.

Διάφορες τομές από τις οποίες η πρώτη είναι η ορθή
(after Arbor Day Foundation).

8. Γενικότερα για την δημιουργία ισχυρού κι ανθεκτικού στους ανέμους κορμού (που αποτελεί πρωταρχικό ζητούμενο για τα δένδρα σκιάς που αναπτύσσονται συνήθως μεμονωμένα) το δένδρο πρέπει να κλαδευτεί με σωστή τεχνική αραίωσης ώστε να απομείνουν περιορισμένοι κλώνοι σε κατάλληλες αποστάσεις κατά μήκος και ακτινωτά γύρω από τον κεντρικό κορμό.

Οι βραχίονες των δένδρων πρέπει να καταλαμβάνουν ακτινωτά όλη την περιφέρεια του δένδρου [Ελληνική Τεχνική Προδιαγραφή, Κλάδεμα δένδρων, (ΕΛΟΤ ΤΟ 1501-10-06-04-01:2009)].

Πηγές: dasarxeio.com

1. Σ. Ντάφης, 2001, Δασοκομία Πόλεων, Εκδόσεις Art of Text, Θεσσαλονίκη.

2. C. Rantzoudi, J. N. Georgi, 2017, Correlation between the geometrical characteristics of streets and morphological features of trees for the formation of tree lines in the urban design of the city of Orestiada, Greece, Urban Ecosyst: DOI 10.1007/s11252-017-0655-4.

3. Russ, 2002, Site planning and design handbook, McGraw-Hill, New York.

4. Clark, N. Matheny, 2010, The Research Foundation to Tree Pruning: A Review of the Literature, Arboriculture & Urban Forestry 36(3):110-120.

5. W. Harris, 1994, Clarifying certain pruning terminology: Thinning, Heading, Pollarding, Journal of Arboriculture 20(1).

6. Urban tree risk management, A community guide to program design and implementation, 1992, «APPENDIX 3: How to prune trees», USDA Forest Service.

7. Arbor day Foundation, How to prune young shade trees,
http://forestry.ky.gov/Urban%20Forestry%20and%20Community%20Programs /Documents/howtopruneyoungshadetrees.pdf

8. Ελληνική Τεχνική Προδιαγραφή, Κλάδεμα δένδρων, (ΕΛΟΤ ΤΠ 1501-10-06-04-01:2009), ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗΣ Α.Ε., ΑΘΗΝΑ.

9. Pruning mature trees, 2011, International Society of Arboriculture (ISA), http://www.treesaregood.org/portals/0/docs/treecare/Pruning_MatureTrees.pdf

10. Gilman, 2011, An illustrated guide to pruning, Third Edition, Delmar publishers. Albany, NY.

11. Annual Tree Pruning Steps from Planting to Maturity, https://www.arborday.org/trees/tips/annual-pruning.cfm