Φουντουκιά: Οδηγός καλλιέργειας και ποικιλίες

Η καλλιέργεια της φουντουκιάς είναι γνωστή στην Ελλάδα από την αρχαιότητα. Σήμερα στη χώρα μας, η φουντουκιά καλλιεργείται κυρίως στη Στερεά Ελλάδα, την Εύβοια, την Πελοπόννησο, την Ηπειρο, τη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και τη Θράκη. Η μεγαλύτερη έκταση βρίσκεται στη Μακεδονία. Με τη μέση τιμή παραγωγού τα τελευταία χρόνια να κυμαίνεται μεταξύ 1,8 και 2 ευρώ το κιλό, η φουντουκιά μπορεί να δώσει ακαθάριστο εισόδημα έως και 700 ευρώ ανά στρέμμα. Η Ιταλία είναι ο κύριος παραγωγός φουντουκιών στην Ευρωπαϊκή Ενωση καθώς παράγει το 78,5% της παραγωγής και ακολουθούν η Ισπανία με το 14,5% της παραγωγής, η Γαλλία και η Ελλάδα με το 2,7% της συνολικής παραγωγής. 

Εγκατάσταση

Το έδαφος που πρόκειται να χρησιμοποιηθεί για την εγκατάσταση ενός φουντουκεώνα, οργώνεαι πριν από τη φύτευση σε βάθος 30-40cm. Το όργωμα αποσκοπεί στην καταστροφή των πολυετών ζιζανίων και την αφρατοποίηση του εδάφους, που είναι απαραίτητη για την καλύτερη ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των δέντρων. Πριν από το όργωμα λαμβάνονται δείγματα εδάφους και γίνονται αναλύσεις και ανάλογα με τα αποτελέσματα της ανάλυσης καθορίζεται το είδος και η ποσότητα των χημικών λιπασμάτων, που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των φουντουκοθάμνων. Μετά το όργωμα και κατά μήκος των γραμμών φύτευσης των θάμνων το έδαφος απολυμαίνεται με χλωροπικρίνη.

Έπειτα, αφού ανοίξουμε λάκκους, φυτεύουμε σε κάθε λάκκο 4-5 δενδρύλλια που είναι σε θαμνώδη μορφή. Το δενδρύλλιο που φυτεύεται πρέπει να συντμηθεί σε ύψος 80-90cm από την επιφάνεια του εδάφους, ως και οι πλάγιες βλαστήσεις του σε ένα ή δύο οφθαλμούς. Οι επεμβάσεις αυτές ενθαρρύνουν την ανάπτυξη του ριζικού συστήματος και αυξάνουν το ποσοστό επιτυχίας κατά την εγκατάσταση του φουντουκεώνα. Η αναβλάστηση της κορυφής του δενδρυλλίου κατά την πρώτη βλαστική περίοδο και μέχρι του σχηματισμού ισχυρού ριζικού συστήματος είναι μέτρια. Για αυτό η χρησιμοποίηση κοπριάς ή άχυρου επιφανειακά, επιβραδύνει την ανάπτυξη των ζιζανίων και περιορίζει την απώλεια της εδαφικής υγρασίας. Σε πολύ ζεστές περιοχές συνιστάται περιτύλιγμα του κορμού των δενδρυλλίων κατά τα 2 πρώτα χρόνια με αλουμινόχαρτο ή χαρτόνι γιατί λόγω του λεπτού φλοιού που διαθέτουν είναι ευαίσθητα στα ηλιοεγκαύματα. 

Καλλιέργεια εδάφους

Η καλλιέργεια του εδάφους διενεργείται με μηχανικά ή χημικά μέσα. Η μηχανική καλλιέργεια αρχίζει να αντικαθίστανται από την ακαλλιεργησία που συνιστάται στη χρήση ζιζανιοκτόνων. Συνήθως χρησιμοποιούνται από τα προφυτρωτικά η simazine και από τα μεταφυτρωτικά το gramoxone. Όταν χρησιμοποιούνται όμως πρέπει να τηρούνται αυστηρά οι οδηγίες που αναγράφονται πάνω στα σκευάσματα. Οι παραφυάδες συνιστάται να αφαιρούνται, εκτός από εκείνες που ενδεχόμενα κρίνονται αναγκαίες για την ανανέωση της φυτείας, με τσάπα ή με κάποιο ζιζανιοκτόνο όταν αποκτήσουν ύψος 5-10cm χωρίς να διαβρέχονται οι κορμοί των φυτών.

Κλιματικές συνθήκες

Η φουντουκιά αναπτύσσεται καλύτερα σε περιοχές με κλίμα ψυχρό και υγρό, χωρίς ακραίες θερμοκρασίες, που συνήθως μετριάζονται από τις μεγάλες υδάτινες επιφάνειες (θάλασσες, ποτάμια, λίμνες) που ενδείκνυται να γειτονεύουν με αυτές. Κατά τη χειμερινή περίοδο τα βλαστικά της μέρη συνήθως αντέχουν σε θερμοκρασίες μέχρι -24^oC, ενώ κατά την περίοδο της ανθοφορίας τόσο τα θηλυκά όσο και τα αρσενικά άνθη ζημιώνονται σοβαρά σε θερμοκρασίες χαμηλότερες από -9^oC. Κατά το καλοκαίρι οι θερμοκρασίες δε θα πρέπει να είναι ψηλότερες από 37^oC, γιατί επηρεάζουν τη φυσιολογική ανάπτυξη του καρπού και αναστέλλουν οριστικά την αύξηση της βλάστησης , ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται και από παρατεταμένη ξηρασία εδάφους σε περιοχές που καλλιεργείται ως ξηρική.

Από άποψη βροχόπτωσης, κατάλληλες θεωρούνται οι περιοχές με ετήσιο ύψος βροχόπτωσης περίπου από 600 έως 800mm. Οι ανάγκες των διαφόρων ποικιλιών σε ψύχος καλύπτονται επαρκώς σε περιοχές με αρκετό χειμερινό ψύχος (περίπου 800-1600 ώρες κάτω από 7^oC). Όσο αφορά το υψόμετρο στην Ελλάδα απαντάται και αποδίδει ικανοποιητικά σε υψόμετρα από 240-600 μέτρα, όπου οι ανάγκες της σε ψύχος καλύπτονται επαρκώς. 

Συστήματα φύτευσης

Η φουντουκιά φυτεύεται κατά τετράγωνα, κατά ορθογώνια παραλληλόγραμμα ή γραμμές και κατά ισόπλευρα τρίγωνα. Τα συνηθέστερα συστήματα είναι κατά τετράγωνα και ατά ορθογώνια παραλληλόγραμμα ή γραμμές. Φυτεύεται σε αποστάσεις 5 x 6m όταν είναι σε δενδρώδη μορφή, ενώ σε θαμνώδη μορφή 7 x 8m. Η φύτευση των δενδρυλλίων γίνεται από τον Νοέμβρη μόλις πέσουν τα φύλλα μέχρι αρχές Μάρτη, πριν το φούσκωμα των οφθαλμών. Σε περίπτωση όμως που οι οφθαλμοί έχουν φουσκώσει, αρκεί το διαθέσιμο νερό για πότισμα να είναι επαρκές.

Ποικιλίες φουντουκιάς

 

Έξτρα γιαλί

Άρδευση

Οι φουντουκεώνες που βρίσκονται σε πλήρη παραγωγή, όπως έχουν δείξει έρευνες δεν επωφελούνται από το πότισμα, κυρίως όταν γίνεται καλή καταπολέμηση ζιζανίων. Αν και σημειώνεται κάποια μικρή αύξηση της βλάστησης, η ανάλογη αύξηση της παραγωγής δεν είναι επαρκής για να καλύψει το κόστος του ποτίσματος. Στους νεαρής ηλικίας όμως φουντουκεώνες το πότισμα είναι αναγκαίο, κυρίως κατά την εγκατάστασή τους. Το πότισμα ευνοεί την ανάπτυξη κατά διάμετρο και ύψος του κορμού των θάμνων ή δέντρων, περιορίζει την προσβολή τους από το βακτήριο Hanthomonas corylina Dowson, αυξάνει το ποσοστό επιβίωσης των δενδρυλλίων κατά την εγκατάσταση και επιμηκύνει την περίοδο αύξησης της βλάστησης το καλοκαίρι. Η δε βλάστηση στους απότιστους φουντουκεώνες σταματάει την αύξησή της κατά τον Ιούλιο. Τα παραπάνω πλεονεκτήματα έχει ο φουντουκεώνας συνήθως μέχρι τον 3^o χρόνο από τη στιγμή που εγκατάστασή του. Η ευνοϊκή επίδραση στην παραγωγή καθυστερεί μέχρι τον 7^o ή 8^o χρόνο της ηλικίας του φουντουκεώνα. Από την ηλικία αυτή και μετά, τα ποτίσθεντα δένδρα επιβραδύνουν την αύξηση της βλάστησής τους και αυξάνουν την παραγωγή τους περισσότερο από τα απότιστα. Το νερό είναι πιο αναγκαίο κατά την καλοκαιρινή περίοδο που αναπτύσσεται η ψιχά του καρπού. 

Λίπανση

Συνήθως κατά την εγκατάσταση δε συνιστάται λίπανση. Πολλοί όμως είναι αυτοί που προσθέτουν 50-60gr ουρίας τον Μάρτιο. Στις φουντουκιές πιο συνήθεις είναι οι τροφοπενίες αζώτου, καλίου και βορίου. Το επίπεδο των θρεπτικών στοιχείων μπορεί να ελεγχθεί και με τη μέθοδο της φυλλοδιαγνωστικής. Σαν πιο κατάλληλη εποχή παραλαβής των δειγμάτων για ανάλυση είναι τα μέσα Αυγούστου κάθε χρόνου. Αν η βλάστηση είναι κοντή και το χρώμα των φύλλων είναι ανοιχτοπράσινο ή κίτρινο, τότε οι ενδείξεις αυτές συνιστούν τροφοπενία αζώτου που διορθώνεται με την παροχή αζώτου (μερικές φορές χρειάζονται 2mg αζώτου κατά θάμνο ή δέντρο, για τη διόρθωση της τροφοπενίας).

Η τροφοπενία καλίου διαπιστώνεται καλύτερα με ανάλυση φύλλων και διορθώνεται με την παροχή καλίου στο έδαφος κατά το φθινόπωρο, ενώ του βορίου διορθώνεται με διαφυλλικούς ψεκασμούς με βόρακα (διάλυμα 0,2%), βορικό οξύ και solubor κατά την άνοιξη (σε περίπτωση τροφοπενίας βορίου, ψεκασμοί τον Μάϊο κατά την έναρξη ανάπτυξης της ωοθήκης, αύξησαν την καρπόδεση και κατά συνέπεια την παραγωγή).

Η εμπειρική λίπανση κατά στρέμματα είναι της τάξης 10-12 μονάδες για το άζωτο, 5-6 μονάδες για το φώσφορο και 8-9 μονάδες για το κάλιο και κάθε 2 χρόνια για το φώσφορο και κάλιο, όταν τα εδαφικά αποθέματα είναι ανεπαρκή.

Κλάδεμα

Σκοπός του κλαδέματος μόρφωσης των δένδρων είναι να κατευθύνουμε τη βλάστηση κατά τρόπο που επιβάλλει το επιδιωκόμενο σχήμα μόρφωσής τους και η καλή δομή τους. Στη θαμνώδη μορφή, σε κάθε δενδρύλλιο συνίσταται να διατηρούνται 3-6 σκελετικοί κλάδοι, ενώ σε δενδρώδη μορφή το επικρατέστερο σχήμα είναι το κυπελλοειδές. Το κλάδεμα καρποφορίας της φουντουκιάς πρέπει να είναι μέτρια αυστηρό και να διενεργείται κάθε χρόνο. Βασικά αποσκοπεί στη διατήρηση του σχήματος, στην αφαίρεση των ξερών κλάδων και στην ενδυνάμωση της βλάστησης. Ικανοποιητική παραγωγή εξασφαλίζεται μόνο όταν η ετήσια βλάστηση έχει μήκος 15-23cm. Οι παραφυάδες πρέπει να αφαιρούνται με τσάπα ή χημικά μέσα (gramoxone ή 2.4D) όταν αποκτήσουν ύψος 5-10cm. Η επέμβαση αυτή ενδέχεται να επαναληφθεί 3-4 φορές σε μια βλαστική περίοδο. Στη θαμνώδη μορφή συνηθίζεται να γίνεται ανανέωση των ενήλικων παρακμαζόντων παραφυάδων με νέες, που εκπτύσσονται από τη βάση του θάμνου.^[1]

Ωρίμανση

Τα φουντούκια συνήθως είναι ώριμα από τα τέλη Αυγούστου, αλλά η πτώση τους παρεμποδίζεται από το άγουρο ακόμα περίβλημά τους. Επομένως, η πτώση τους επηρεάζεται από τον βαθμό ωριμότητας του περιβλήματος. Σαν κριτήρια ωριμότητας των καρπών χρησιμοποιούνται η εύκολη απόστασή τους, η καστανή απόχρωση του κέλυφους και περισπερμίου και το κιτρίνισμα του φυλλώδους περιβλήματος. Έχει παρατηρηθεί, ότι η ενηλικίωση του φυλλώδους περιβλήματος επιταχύνεται από τους ελαφρούς παγετούς, από τις μεγάλες διακυμάνσεις των θερμοκρασιών μέρας-νύχτας και από την ξηρασία. Η ενηλικίωση αυτή επιταχύνεται και με τη χρησιμοποίηση της φυτοορμόνης ethephon. 

Συγκομιδή

Η συγκομιδή αρχίζει από τα τέλη Αυγούστου. Συνήθως γίνεται με τα χέρια (μετά από φυσιολογική πτώση ή προσεκτικό ράβδισμα και μάζεμα από κάτω) ή με μηχανικά μέσα (με δονητές και μάζεμα από κάτω με ειδικές μηχανές με αναρρόφηση) στη δενδρώδη μορφή. Αμέσως μετά τη συγκομιδή οι καρποί αποφλοιώνονται και αποξηραίνονται απλωμένοι σε λεπτό στρώμα στον ήλιο ή σε ξηραντήριο σε θερμοκρασία 32,2-38 ^oC. Μετά ακολουθεί η λεύκανση για βελτίωση της εμφάνισης με διοξείδιο του θείου. Το σχίσιμο των καρπών που παρατηρείται μερικές φορές, οφείλεται στην πολύ γρήγορη αποξήρανση. Οι καρποί που περιέχουν λίγη υγρασία και αποξηραίνονται σιγά - σιγά δε σχίζονται. Η μέση ετήσια παραγωγή κατά στρέμμα υπολογίζεται σε 250 κιλά ξηρά φουντούκια. 

gaiapedia.gr