Βαμβάκι:Ρυθμιστές ωρίμανσης και προετοιμασίας της συγκομιδής

Χρησιμοποιούνται: 1) για την επίσπευση της ωρίμανσης και του ανοίγματος των καρυδιών και 2) για την πτώση των φύλλων (αποφυλλωτικά).

Στην πρώτη περίπτωση τα συνήθως χρησιμοποιούμενα σκευάσματα περιέχουν ethephon, το οποίο ψεκαζόμενο στο φύλλωμα ελευθερώνει αιθυλένιο στους φυτικούς ιστούς. Το αιθυλένιο δρα στα φύλλα και τα καρύδια, επιταχύνει και αυξάνει το άνοιγμα των ώριμων καρυδιών πριν από την συγκομιδή, κινητοποιεί τα αποθέματα θρεπτικών ουσιών στα καρύδια, πρωιμίζει την συγκομιδή και υποβοηθά την αποφύλλωση. Εφαρμόζονται όταν τα καρύδια στο φυτό βρίσκονται στη φυσιολογική ωρίμανση (ένα ποσοστό αυτών 20-50% έχουν ανοίξει). Στο στάδιο αυτό ο ψεκασμός δε ζημιώνει την ποιότητα των ινών (ωριμότητα-λεπτότητα), ενώ η χρήση τους σε προηγούμενα στάδια μειώνει την απόδοση και υποβαθμίζει την ποιότητα.

Τα αποφυλλωτικά χρησιμοποιούνται για την πρόωρη πτώση του φυλλώματος (νωρίτερα του φυσιολογικού). Τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν από την αποφύλλωση είναι: 1) ομοιόμορφο και πρωιμότερο άνοιγμα των καρυδιών λόγω καλύτερου φωτισμού κι αερισμού, 2) αποφυγή του σαπίσματος και της καραμελοποίησης των καρυδιών της βάσης του φυτού (που είναι και τα πιο παραγωγικά) λόγω του ότι δέχονται την επίδραση των ηλιακών ακτινών και του ανέμου, 3) έλεγχος των αναβλαστήσεων που υποβαθμίζουν την ποιότητα, επειδή τα πράσινα φύλλα χρωματίζουν τις ίνες, 4) μείωση των όψιμων προσβολών από έντομα (π.χ. ρόδινο και πράσινο σκουλήκι) και ασθένειες, 5) διευκόλυνση της συλλογής του σύσπορου οπότε οι βαμβακοσυλλεκτικές είναι αποδοτικές, μαζεύουν καθαρό και με μικρές απώλειες βαμβάκι, γρήγορα και εύκολα, 6) επιμήκυνση του χρόνου συγκομιδής κατά τη διάρκεια της ημέρας, λόγω του ότι μειώνεται η σχετική υγρασία στο περιβάλλον των φυτών, 7) αποθήκευση του σύσπορου βαμβακιού χωρίς προβλήματα γιατί έχει χαμηλό ποσοστό υγρασίας.

Τρόπος δράσης και αποτελεσματικότητα των αποφυλλωτικών

Η δράση των αποφυλλωτικών οφείλεται στη μεταβολή της ισορροπίας των ορμονών στο φυτό, με αποτέλεσμα το σχηματισμό της στιβάδας αποχωρισμού (με κυτταρική διαίρεση) στη ζώνη αποκοπής, η οποία βρίσκεται στη βάση του μίσχου. Με κανονικές συνθήκες αγρού η πτώση των φύλλων γίνεται 7-14 ημέρες μετά την εφαρμογή. Στη ζώνη αποκοπής αυξάνεται η μεταβολική δραστηριότητα λόγω αλλαγής στο επίπεδο των ορμονών στο έλασμα του φύλλου. Οι κυριότερες από τις βιοχημικές μεταβολές που συμβαίνουν είναι αποσύνθεση της χλωροφύλλης, υδρόλυση των πολυσακχαριτών και πρωτεϊνών, ενεργοποίηση διαφόρων ενζύμων, μείωση της συγκέντρωσης της αυξίνης και της κυτοκινίνης, αύξηση των συγκεντρώσεων του αιθυλενίου και του αψισικού οξέος. Γενικότερα παρατηρείται επιτάχυνση των διεργασιών του γηρασμού των φύλλων. Οι αποφυλλωτικές ουσίες πρέπει να προκαλούν την φυσιολογική αποκοπή και πτώση των φύλλων και όχι τη νέκρωσή τους. Τα φύλλα που νεκρώνονται μένουν στο φυτό, ξηραίνονται και κατά τη συγκομιδή τρίβονται και ανακατεύονται με το σύσπορο, υποβαθμίζοντας την ποιότητά του.

Η αποτελεσματικότητα των αποφυλλωτικών εξαρτάται από το ενδογενές επίπεδο συγκέντρωσης των ορμονών και διαφόρων άλλων ουσιών στο φυτό (όπως αυξίνης, αιθυλενίου, κυτοκινινών, αψισικού οξέος, υδατανθράκων) και από εξωτερικούς παράγοντες (θερμοκρασία, ηλιοφάνεια, υγρασιακή κατάσταση της φυτοστοιβάδας κλπ.). όλα τα αποφυλλωτικά επηρεάζονται από τις θερμοκρασίες που επικρατούν κατά τον χρόνο ψεκασμού και τις επόμενες μετά τον ψεκασμό ημέρες. Κατάλληλες συνθήκες για την αποφύλλωση είναι: 1) θερμοκρασία γύρω στους 20 βαθμούς κελσίου, χωρίς μεγάλες αυξομειώσεις ημέρας και νύχτας, 2) υγρός καιρός και υγρασία στο έδαφος (για να γίνει η αποκοπή και πτώση των φύλλων, τα φυτά πρέπει να βρίσκονται σε πλήρη δραστηριότητα και τα φύλλα να είναι σε σπαργή), 3) άπνοια ή ασθενείς άνεμοι για την ομοιόμορφη κατανομή του ψεκαστικού διαλύματος και απορρόφησή του από τα φύλλα, 4) ομοιομορφία στην ανάπτυξη των φυτών, φυτά χωρίς αναβλαστήσεις (όχι υπερβολικό άζωτο στο έδαφος), 5) κανονική πυκνότητα φυτών, 6) φυτεία καθαρή από ζιζάνια, 7) φύλλα ώριμα, υγιή (τα ξηρά, μαραμένα και τα πολύ νεαρά φύλλα ή με προσβολές από έντομα, δεν αποφυλλώνονται καλά).

Χρόνος εφαρμογής των αποφυλλωτικών

Ο χρόνος που θα επιλεγεί για την εφαρμογή των αποφυλλωτικών έχει καθοριστική σημασία για την αποτελεσματικότητα της αποφύλλωσης, την απόδοση και την ποιότητα του βαμβακιού. Με την πολύ πρώιμη εφαρμογή μειώνεται η απόδοση και υποβαθμίζεται η ποιότητα. Οι σπόροι και οι ίνες δεν θα έχουν ωριμάσει κανονικά αφού θα σταματήσει η τροφοδοσία τους με προϊόντα φωτοσύνθεσης. Επίσης, ορισμένα καρύδια της κορυφής, ηλικίας 30 ημερών, θα χαθούν. Αναφέρεται όμως ότι με πρώιμη αποφύλλωση μειώνεται μεν η απόδοση, βελτιώνεται όμως το μήκος και η αντοχή των συγκομιζόμενων ινών, καθόσον πέφτουν τα όψιμα καρύδια τα οποία κανονικά έχουν πιο κοντές και μικρής ωριμότητας ίνες. Όψιμη επέμβαση θα έχει επίσης σαν αποτέλεσμα μείωση της απόδοσης και υποβάθμιση της ποιότητας, αφού τα καρύδια της βάσης (σε φυτείες με πλούσια βλάστηση) μπορεί να σαπίσουν ή να καραμελοποιηθούν.

Ο καταλληλότερος χρόνος εφαρμογής των αποφυλλωτικών είναι όταν το ποσοστό των ανοιγμένων καρυδιών φτάνει το 40-50% του συνόλου της καρποφορίας. Τα υπόλοιπα καρύδια έχουν ηλικία πάνω από 30-40 ημέρες, ώστε μετά από 12-14 ημέρες που θα πέσουν τα φύλλα θα έχει ανοίξει το 60-70% των καρυδιών. Για την βελτιστοποίηση τόσο της απόδοσης όσο και της ποιότητας των ινών (ελαχιστοποίηση των ανώριμων ινών και των κόμβων στις ίνες κατά την εκκόκκιση) υποστηρίζεται η σύσταση, τα αποφυλλωτικά να εφαρμόζονται όταν το 60% των καρυδιών είναι ανοιχτά. Η αποφύλλωση στη χώρα μας αρχίζει από τα μέσα Σεπτεμβρίου και συνεχίζεται μέχρι τις αρχές Οκτωβρίου, ίσως και αργότερα, σε όψιμες φυτείες. Εάν η ωρίμανση και το άνοιγμα των καρυδιών καθυστερούν πολύ, επιβάλλεται να γίνει αποφύλλωση (μερική ή ολική) με μικρότερα ποσοστά ανοίγματος, έστω κι αν ζημιωθούν τα καρύδια της κορυφής. Επισημαίνεται ότι η διαδικασία της αποφύλλωσης πρέπει να συμπληρώνεται σταδιακά στο σύνολο της έκτασης και πάντοτε σε σχέση με την ημερήσια ικανότητα της συλλεκτικής. Αυτή η τακτική συνίσταται για να αποφεύγεται το ταυτόχρονο άνοιγμα ολόκληρης της παραγωγής, οπότε μέρος της θα παραμείνει εκτεθειμένο για αρκετό χρόνο στον αγρό με κίνδυνο απωλειών και μείωση της ποιότητας. Επιπλέον, υφίσταται και ο κίνδυνος αναβλαστήσεων, που αρχίζουν 2-4 εβδομάδες μετά την αποφύλλωση.

Τρόπος εφαρμογής

Τα αποφυλλωτικά εφαρμόζονται με ψεκασμό στο φύλλωμα. Η ποσότητα που θα χρησιμοποιηθεί καθορίζεται από την παρασκευάστρια εταιρία, ανάλογα με την θερμοκρασία του περιβάλλοντος και την ανάπτυξη των βαμβακόφυτων. Μικρότερες δόσεις χρησιμοποιούνται όταν η θερμοκρασία είναι υψηλή και η φυλομάζα μικρή. Υψηλή δόση του αποφυλλωτικού προκαλεί απότομη ξήρανση των φύλλων, καταστροφή της ζώνης αποκοπής και μάρανση τμημάτων των φύλλων, τα οποία πέφτουν μερικώς. Επίσης, σημασία για καλή αποφύλλωση έχει η ομοιόμορφη κατανομή του ψεκαστικού υγρού στην επιφάνεια των φύλλων.

Όταν τα φυτά έχουν πολύ φύλλωμα, καλό θα είναι να γίνει προκαταρκτική αποφύλλωση με την μισή δόση του αποφυλλωτικού (όταν έχει ανοίξει το 20-30% των καρυδιών) για να αραιώσει το φύλλωμα. Με τον ψεκασμό αυτό αποφεύγεται το σάπισμα των καρυδιών της βάσης. Στη συνέχεια, γίνεται ένας δεύτερος ψεκασμός (8-10 ημέρες αργότερα) όταν είναι ανοιγμένα περίπου το 50% των καρυδιών, σε δόση που θα καθοριστεί από την πυκνότητα του φυλλώματος που έχει απομείνει. Επίσης, στην περίπτωση της πολύ πλούσιας βλάστησης συνίσταται αρχικά αποφύλλωση μόνον της βάσης των φυτών, με δόση μικρότερη της κανονικής. Γίνεται ρύθμιση του ψεκαστικού μηχανήματος, ώστε το αποφυλλωτικό να ψεκάζεται στο κατώτερο μισό τμήμα των φυτών. Με τον τρόπο αυτό συνεχίζεται κανονικά η ωρίμανση των καρυδιών στο ανώτερο μισό τμήμα, στο οποίο γίνεται αποφύλλωση, όταν κριθεί ότι ο χρόνος είναι κατάλληλος.

Σε βαμβακοφυτείες που υπάρχουν αναβλαστήσεις, ζιζάνια ή έχει προσβληθεί το φύλλωμα από μυκητολογικές ασθένειες, συνίσταται συνδυασμός αποφυλλωτικού και ενός αποξηραντικού σκευάσματος (π.χ. paraquat, glyphosate)για την αποξήρανση των ζιζανίων, των προσβεβλημένων φύλλων και των οφθαλμών του βαμβακιού. Υπάρχουν επίσης και ορισμένα σκευάσματα τα οποία σε συνδυασμό με τα αποφυλλωτικά (και μάλιστα με μειωμένη δόση αποφυλλωτικού) επιταχύνουν την αποφύλλωση και προκαλούν μεγαλύτερη πτώση των φύλλων. Ικανοποιητικά αποτελέσματα στο άνοιγμα των καρυδιών και στην αποφύλλωση δίνει και ο συνδυασμός αποφυλλωτικού και ethephon.

Καταλληλότερες ώρες εφαρμογής των αποφυλλωτικών είναι οι πρωινές και απογευματινές. Μάλιστα, οι πρωινές ώρες προσφέρονται καλύτερα για τον ψεκασμό, γιατί η δροσιά πάνω στα φύλλα βοηθά στην εξάπλωση του αποφυλλωτικού. Πρέπει να αποφεύγεται ο ψεκασμός κατά το μεσημέρι και κυρίως όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες. Το αποφυλλωτικό στεγνώνει γρήγορα και μένει πάνω στο έλασμα, χωρίς να απορροφηθεί και να μεταφερθεί στο μίσχο, οπότε τα φύλλα ξηραίνονται πάνω στο φυτό. Για καλύτερα αποτελέσματα, οι παραγωγοί πολλές φορές στο ψεκαστικό διάλυμα του αποφυλλωτικού προσθέτουν και προσκολλητικές ουσίες.

Η αποφύλλωση εφαρμόζεται σε όλες τις βαμβακοπαραγωγικές χώρες. Θεωρείται απαραίτητη όταν γίνεται μηχανική συγκομιδή για παραλαβή σύσπορου βαμβακιού χωρίς ξένες ύλες και κηλιδώσεις. Στη χώρα μας το ποσοστό της έκτασης που αποφυλλώνεται σε σχέση με την συνολική καλλιεργούμενη έκταση εξαρτάται από την περιοχή και την διαμόρφωση της τιμής μεταξύ αποφυλλωμένου και μη αποφυλλωμένου. Σε μεγαλύτερο ποσοστό αποφυλλώνονται οι καλλιέργειες που βρίσκονται σε Μακεδονία και Θράκη, όπου υπάρχει πρόβλημα πρωίμισης.

Άρθρο του Θωμά Χανή