Καλλιέργεια Φιστικιών Αιγίνης: Στρεμματική απόδοση και καθαρό κέρδος - Κλάδεμα, Άρδευση, συγκομιδή

Πρώτης τάξεως πηγή συμπληρωματικού εισοδήματος μπορεί να αποτελέσει η καλλιέργεια φιστικιάς καθώς, παρά την κρίση, η ζήτηση για τον πλέον αγαπημένο ξηρό καρπό, τα κελυφωτά φιστίκια Αιγίνης, παραμένει σε υψηλά επίπεδα....

Μάλιστα, η ζήτηση για το φιστίκι Αιγίνης δεν περιορίζεται εντός των ελληνικών συνόρων, αλλά αρκετές χώρες από την Ευρώπη όπως η Γαλλία, η Γερμανία και η Αγγλία εισάγουν ποσότητες από τη χώρα μας, καθώς στην Ελλάδα καλλιεργείται μια από τις καλύτερες ποικιλίες στον κόσμο. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα προϊόν με καλές προοπτικές ανάπτυξης, καθώς η αγορά ξηρών καρπών σταθερά αυξάνεται τα τελευταία χρόνια, με την εγχώρια κατανάλωση να εμφανίζει σταθερό ρυθμό αύξησης χρόνο με το χρόνο.

Η παγκόσμια παραγωγή φιστικιού Αιγίνης ανέρχεται σε 382.000 μετρικούς τόνους, εκ των οποίων το Ιράν παράγει 190.000 τόνους, οι ΗΠΑ 95.000 και η Τουρκία 90.000 τόνους. Η συνολική παραγωγή των φιστικιών Αιγίνης στην Ελλάδα φθάνει συνήθως στους 8.000-10.000 τόνους ετησίως. Την περασμένη χρονιά ήταν μειωμένη λόγω κλιματικών συνθηκών, ενώ παρουσιάσθηκε ένα μεγάλο ποσοστό από κλειστά φιστίκια που προήλθε από τις χαμηλές θερμοκρασίες της άνοιξης.

Σύμφωνα με στοιχεία κλαδικής μελέτης για τους ξηρούς καρπούς, η κατανάλωση ξηρών καρπών σημείωσε αύξηση την περίοδο, 1994-2008 με μέσο ρυθμό αύξησης 4,0%. Το 2008 τα φιστίκια Αιγίνης κάλυψαν το 12,2% της κατανάλωσης ξηρών καρπών στη χώρα μας. Το ύψος των εισαγωγών σε φιστίκια ανέρχεται περίπου σε 2.500-3.000 τόνους με κυριότερη χώρα εισαγωγής τις ΗΠΑ, ενώ γίνονται εξαγωγές 1.000-1.300 τόνων ετησίως, κυρίως σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι τιμές παραγωγού που επικρατούν στα ανοιχτά φιστίκια είναι από 5 έως 7 ευρώ το κιλό, ενώ στα κλειστά φιστίκια οι τιμές είναι χαμηλότερες και κυμαίνονται μεταξύ 2 και 3 ευρώ το κιλό. Στη λιανική οι τιμές που επικρατούν είναι 13,5 - 17 ευρώ το κιλό.

Η φιστικιά καλλιεργείται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και η εμπορία των καρπών γίνεται από συνεταιρισμούς αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις ξηρών καρπών. Η καλλιέργεια της φιστικιάς εκτός από την Αίγινα και τα Μέγαρα, που ήταν παραδοσιακά φιστικοπαραγωγοί περιοχές, επεκτάθηκε τα τελευταία χρόνια σε Φθιώτιδα, Βοιωτία και Εύβοια.

Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Φιστικοπαραγωγών Αιγίνης περιλαμβάνει 350 μέλη, με μέση συνολική παραγωγή που κυμαίνεται ανάλογα με τη χρονιά στους 200-700 τόνους. Τα φιστίκια που παράγει ο συνεταιρισμός είναι ΠΟΠ και πετυχαίνει πολύ καλές τιμές λόγω της τυποποίησης και της συσκευασίας.

Ο Συνεταιρισμός Μαρκοπούλου επίσης παράγει και εμπορεύεται το φιστίκι ως προϊόν ΠΟΠ. Ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Φιστικοπαραγωγών Φλώρινας εφαρμόζει αυστηρούς κανόνες από την παραλαβή μέχρι την εμπορία για να διασφαλίσει την καλή φήμη του προϊόντος. Επίσης ο Συνεταιρισμός Μάκρης Φθιώτιδας είναι ένας δραστήριος συνεταιρισμός που δραστηριοποιείται στην παραγωγή και την εμπορία του φιστικιού Αιγίνης ως προϊόν ΠΟΠ. Επίσης στον τομέα της εμπορίας του φιστικιού Αιγίνης δραστηριοποιούνται και πολλές εμπορικές επιχειρήσεις εκ των οποίων οι περισσότερες είναι μικρές επιχειρήσεις.

Ωρίμανση καρπού:Από τέλη Αυγούστου μέχρι μέσα Σεπτεμβρίου η συγκομιδή

Η συγκομιδή του φιστικιού Αιγίνης γίνεται από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου. Εναν μήνα πριν από την ωρίμανση, αρχίζει να χρωματίζεται το περικάρπιο. Ακολουθεί το σχίσιμο του ενδοκάρπιου, ενώ σε ένα ποσοστό φιστικιών το ενδοκάρπιο παραμένει κλειστό, πράγμα που αποτελεί μειονέκτημα. Η συγκομιδή γίνεται σε 2-3 επαναλήψεις.

Οι πρώτοι καρποί συγκομίζονται όταν έχει ωριμάσει το 60-70% καρπών. Γίνεται με ράβδισμα ή τίναγμα των δένδρων και στη συνέχεια άπλωμα σε δροσερό μέρος. Το άπλωμα διαρκεί το πολύ 10-12 ώρες και στη συνέχεια γίνεται η αποφλοίωση. Η αποφλοίωση γίνεται με ειδικό μηχάνημα (με παρουσία νερού) που απομακρύνει το μαλακό περικάρπιο των καρπών. Το καθαρισμένο φιστίκι πέφτει σε δοχείο με νερό, ώστε να απομακρύνονται τα κούφια, ενώ τα γεμάτα απλώνονται στον ήλιο ή σε ξηραντήρια για ξήρανση. Η αποξήρανση γίνεται μέχρι η υγρασία των σπόρων πέσει στο 5-6%.

Πρέπει να γίνεται απολύμανση της αποθήκης με ένα απολυμαντικό για την αποφυγή προσβολής από έντομα. Τα φιστίκια μπορούν να συντηρηθούν για περισσότερο από έναν χρόνο σε θερμοκρασία περιβάλλοντος. Η μεγαλύτερη διάθεση των φιστικιών στο εμπόριο γίνεται με το κέλυφος, αλλά θα τα βρούμε σαν αλατισμένα και ψημένα. Σαν ψίχα χρησιμοποιείται κυρίως στη ζαχαροπλαστική (παγωτά, πάστες, μαντολάτα κλπ.) και στην αλλαντοποιία (μορταδέλες, πηχτές)

Η διαδικασία του ψησίματος των φιστικιών έχει ως εξής: Γίνεται ένα ζέσταμα των φιστικιών στο φούρνο για 15' και σε θερμοκρασία 70οC. Στη συνέχεια γίνεται εμβάπτιση των φιστικιών σε άλμη περιεκτικότητας (8-12%). Το διάλυμα αυτό περιέχει κιτρικό οξύ(0.5%) για 15 λεπτά. Στη συνέχεια γίνεται η απομάκρυνση της άλμης και φούρνισμα των φιστικιών επάνω σε λαμαρίνες σε φούρνο. Γίνεται ένα ανακάτωμα των φιστικιών κάθε 5 λεπτά. Η θερμοκρασία του φούρνου είναι 180οC και το ψήσιμο διαρκεί 30 λεπτά.

Τα οφέλη στην υγεία

Τα φιστίκια χαρακτηρίζονται ως σούπερ, συμπυκνωμένη τροφή. Είναι από τα λίγα τρόφιμα τα οποία σε μικρή ποσότητα δίνουν πληθώρα ευεργετικών συστατικών. Πιο συγκεκριμένα, μια μόλις χούφτα καλύπτει ένα σημαντικό ποσοστό των ημερήσιων αναγκών σε ενέργεια, καλά μονοακόρεστα λιπαρά οξέα, φυτικές ίνες, βιταμίνες, μέταλλα και ευεργετικά αντιοξειδωτικά συστατικά.

Εχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές στερόλες, ουσίες που αποδεδειγμένα σήμερα μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της χοληστερόλης. Αντιοξειδωτικά, τα οποία γνωρίζουμε ότι μας προστατεύουν από τη γήρανση και νοσήματα όπως τα καρδιαγγειακά. Βιταμίνη Β6, η οποία μειώνει τα επίπεδα της ουσίας ομοκυστεΐνης, μιας ουσίας που σχετίζεται με την εμφάνιση αθηρωματικών πλακών και αρτηριοσκλήρυνσης.

Κι όλα αυτά με μόλις 170 θερμίδες ανά μερίδα περίπου 30 γραμμαρίων. Καλύπτουν ένα σημαντικό μέρος των ημερήσιων αναγκών σε θρεπτικά συστατικά με φυσικό τρόπο.

Τα μυστικά για μια αποδοτική σοδειά

Με τη στρεμματική απόδοση να κυμαίνεται μεταξύ 250-380 κιλά φιστικιού Αιγίνης και μια μέση τιμή παραγωγού 5-7 ευρώ το κιλό, το καθαρό κέρδος που εξασφαλίζει η καλλιέργεια αυτή ανάλογα με τη φύτευση και την ποιότητα του κελυφωτού φιστικιού κυμαίνεται από 500 έως 800 ευρώ ανά στρέμμα.

Οι φιστικιές -όπως αναφέρει στις «Επαγγελματικές Ευκαιρίες» ο γεωπόνος Κάσσανδρος Γάτσιος- για να εισέλθουν σε πλήρη παραγωγή απαιτούνται 8-10 έτη. Μία καλή παραγωγή κυμαίνεται μεταξύ 6-10 kg ξηρά φιστίκια/δέντρο.

Εχει παρατηρηθεί ότι δέντρα ηλικίας μεγαλύτερης των 14 ετών μπορεί να δώσουν και 15 kg/δέντρο, ενώ τα δέντρα που έχουν ηλικία μικρότερη των 6 ετών συνήθως δίνουν 1-2 kg/δέντρο. Η απόδοση σε ξηρά φιστίκια ανά δέντρο επηρεάζεται από την ποικιλία, τη γονιμότητα του εδάφους, την εξασφάλιση καλής επικονίασης, τις κατάλληλες καλλιεργητικές φροντίδες κ.ά.

Τα φιστίκια είναι ξηροφυτικά φυτά, κατάλληλα για περιοχές που χαρακτηρίζονται από μεγάλη ξηρασία εδάφους και αέρα. Η υψηλή υγρασία του αέρα επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη των φυτών. Ευδοκιμεί καλύτερα σε περιοχές με ψυχρούς χειμώνες και μακρά, ζεστά και ξηρά καλοκαίρια.

Το φυτό αυτό προσαρμόζεται σε μία ποικιλία εδαφών. Συνήθως, όμως, προτιμά τα βαθιά, ελαφρά ή ξηρά και αμμοπηλώδη εδάφη με υψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο. Δεν ανέχεται τα υγρά αργιλώδη εδάφη και γενικά εκείνα που δεν έχουν καλή στράγγιση. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε ελαφρώς όξινα εδάφη, όπως και σε αλκαλικά ή αλατούχα εδάφη. Η προετοιμασία που γίνεται στο έδαφος πριν από την εγκατάσταση της φυτείας είναι η εξής: γίνεται ένα όργωμα σε βάθος 25-35 cm και ένα φρεζάρισμα και στη συνέχεια γίνεται η σχεδίαση της φύτευσης με το κατάλληλο σχέδιο φυτεύσεως των αρσενικών και των θηλυκών, ώστε να έχουμε κανονική επικονίαση των ανθέων. Στη συνέχεια, ακολουθεί η διάνοιξη των λάκκων φυτεύσεως και η φύτευση των δέντρων στις κατάλληλες θέσεις. Γίνεται υποστύλωση των δενδρυλλίων και ακολουθεί πότισμα.

Οι φιστικιές φυτεύονται σε αποστάσεις 7Χ7 ή 6Χ6 σε ισόπλευρα τρίγωνα ή σε γραμμές. Το φύτεμα των δενδρυλλίων γίνεται την περίοδο Νοεμβρίου - Μαρτίου.

Αρδευση

Γίνεται από τα τέλη της άνοιξης αλλά κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς. Δεν πρέπει να υπάρχει έλλειψη υγρασίας στο έδαφος, αν και η φιστικιά αντέχει στην ξηρασία, εφόσον θέλουμε να αποφύγουμε την εκδήλωση της παρενιαυτοφορίας και να έχουμε καλής ποιότητας καρπούς. Τις μεγαλύτερες ανάγκες σε νερό τις έχει την περίοδο Ιουνίου - Αυγούστου. Το καλύτερο σύστημα αρδεύσεως είναι το σύστημα με σταγόνες.

Κλάδεμα

Το κλάδεμα για τη διαμόρφωση του δέντρου που γίνεται αργά τον χειμώνα συνίσταται στο κλάδεμα του υπέργειου μέρους των φυτών κατά τη φύτευση, σε ύψος 1-1,2 m για δημιουργία 3 ή περισσότερων πλάγιων βλαστών επί του κορμού, ώστε να σχηματισθεί ένα ανοιχτό κύπελλο. Στα ενήλικα δέντρα γίνεται το κλάδεμα καρποφορίας που είναι ένα ελαφρό κλάδεμα, επειδή το αυστηρό ευνοεί το μεγάλο ποσοστό κλειστών καρπών.

Τα αρσενικά δέντρα δεν πρέπει να κλαδεύονται ώστε να αποκτήσουν μεγαλύτερο ύψος από τα θηλυκά και να διευκολύνεται η επικονίαση λόγω ύψους. Κλαδεύονται μόνο όταν εμποδίζουν την ανάπτυξη των θηλυκών.

Συνήθως οι καρποί δεν ωριμάζουν όλοι μαζί. Οι πρώτοι καρποί εμφανίζονται στις αρχές Αυγούστου. Τα κριτήρια ωριμότητας των καρπών είναι:

Εύκολη αποκόλληση του περικαρπίου τους από το ξυλοποιημένο ενδοκάρπιο.

Εύκολη απόσπαση των καρπών με ελαφρύ τίναγμα. Η «ταυτότητα» του καρπού

Η φιστικιά καλλιεργείται στην Αίγινα από τα μέσα του 19ου αιώνα και από εκεί στη συνέχεια επεκτάθηκε σε πολλά μέρη της Ελλάδος.

Κατάγεται από την Κεντρική Ασία, ενώ ήρθε στη Μεσόγειο τη ρωμαϊκή περίοδο. Σήμερα η καλλιέργειά της έχει αναπτυχθεί στη Νότια Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή αλλά και σε πολλές ξηροθερμικές περιοχές της Ασίας και της Αφρικής.

Η κυριότερη χώρα παραγωγής της φιστικιάς είναι το Ιράν, ενώ καλλιεργείται σε σημαντικές εκτάσεις στην Τουρκία, στις ΗΠΑ και στη Συρία. Υπολογίζεται σήμερα σε παγκόσμιο επίπεδο ότι παράγονται 88.000 τόνοι καρπών.

Στην Ελλάδα με φιστίκια Αιγίνης καλλιεργούνται 29.000 στρέμματα με μία παραγωγή 2.700 τόνων.

Άρθρο του Κώστα Νάνου στο ethnos.gr