Οι κυρώσεις της ΕΕ στη Ρωσία «παρακάμπτονται μαζικά» μέσω τρίτων χωρών

Οι κυρώσεις της ΕΕ στη Ρωσία «παρακάμπτονται μαζικά» μέσω τρίτων χωρών, αποκάλυψε μια μελέτη που κυκλοφόρησε τη Δευτέρα (26 Φεβρουαρίου), επιβεβαιώνοντας τις αυξανόμενες ανησυχίες ότι μεγάλα τμήματα των ευρωπαϊκών εξαγωγών σε άλλες δικαιοδοσίες κατευθύνονται τελικά στη Ρωσία.

Ένα ερευνητικό σημείωμα από το I É SEG School of Management που εδρεύει στη Λιλ βρήκε «στατιστικές αποδείξεις ότι οι κυρώσεις της ΕΕ παρακάμπτονται μαζικά» για τα λεγόμενα «ειδή υψηλής προτεραιότητας», τα οποία υπόκεινται σε περιορισμούς εξαγωγών της ΕΕ και περιλαμβάνουν εξοπλισμό κατασκευής και ηλεκτρικά εξαρτήματα με πιθανές στρατιωτικές εφαρμογές.

Η έκθεση διαπίστωσε ότι οι εξαγωγές τέτοιων ειδών από την ΕΕ προς την Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ), το Καζακστάν και άλλες χώρες «φιλικές προς το Κρεμλίνο» αυξήθηκαν κατά 2,979 δισεκατομμύρια ευρώ, ή 81,55%, την περίοδο Οκτωβρίου 2022 – Σεπτεμβρίου 2023 σε σύγκριση με την περίοδο του προηγούμενου έτους.

Κατά την περίοδο έως τον Σεπτέμβριο του περασμένου έτους, οι εξαγωγές τέτοιων αγαθών της ΕΕ στη Ρωσία μειώθηκαν κατά 3,231 δισ. ευρώ, ή 95,44%.

Από αυτή την άποψη, η μείωση των πωλήσεων προηγμένης τεχνολογίας και ειδών διπλής χρήσης από την ΕΕ στη Μόσχα θεωρήθηκε ότι αντισταθμίστηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από την απότομη αύξηση των εξαγωγών των ίδιων αγαθών σε χώρες της Δυτικής και Κεντρικής Ασίας.

Η αύξηση στις πωλήσεις τέτοιων αγαθών ήταν ιδιαίτερα έντονη στο Κιργιστάν, όπου οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 1682,47%. Απότομες αυξήσεις παρατηρήθηκαν επίσης στο Καζακστάν (333,18%) και την Τουρκία (72,45%) – ένα μέλος του ΝΑΤΟ που συνέχισε να διατηρεί στενούς δεσμούς με τη Ρωσία από την πλήρη εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. 

Καταργώντας ψεύτικες ελπίδες 

Η μελέτη IÉSEG έριξε κρύο νερό στην ιδέα ότι οι παρατηρούμενες αυξήσεις οφείλονταν σε μια ξαφνική άνοδο της εγχώριας ζήτησης.

«Η αύξηση αυτών των αγορών από τρίτες χώρες είναι πολύ τεράστια για να προκληθεί εξ ολοκλήρου από την αύξηση της τοπικής ζήτησης, έτσι ώστε να μπορεί να υποψιαστεί ότι ένα μεγάλο μέρος εξήχθη στη συνέχεια στη Ρωσία», ανέφερε η έκθεση.

Αυτή η τάση θα τροφοδοτούσε συγκεντρωτικά πρότυπα που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια των επόμενων γύρων κυρώσεων της ΕΕ.

«Μετά την εφαρμογή των κυρώσεων, η κατάρρευση των πωλήσεων ειδών υψηλής προτεραιότητας στη Ρωσία από την ΕΕ συσχετίστηκε με μια άτυπη αύξηση των εξαγωγών τους σε μερικές άλλες χώρες», σημειώνει η έκθεση.

Ο Eric Dor, διευθυντής οικονομικών μελετών στο I É SEG και συγγραφέας της μελέτης, είπε στο Euractiv ότι τέτοιες επανεξαγωγές πιθανότατα τροφοδοτούν επίσης τη ρωσική βιομηχανική πολεμική μηχανή.

«Η παράκαμψη των κυρώσεων είναι, φυσικά, υποστήριξη αυτής της παραγωγής [στρατιωτικού εξοπλισμού] παρέχοντας στη Ρωσία τα απαραίτητα είδη», είπε ο Ντορ. «Έτσι η ΕΕ συμβάλλει άθελά της σε αυτήν την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας».

Ένας εκπρόσωπος της Κομισιόν είπε στο Euractiv ότι η ΕΕ «προέτρεψε τις τρίτες χώρες να απαγορεύσουν την επανεξαγωγή αυτών των αγαθών στη Ρωσία, καθώς είναι σχεδόν βέβαιο ότι πρόκειται να χρησιμοποιηθούν από τον ρωσικό στρατό στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία».

Ο ρόλος των «γκρίζων εισαγωγών»

«Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η οικονομία της Ρωσίας είναι ανθεκτική, επειδή είναι, ως επί το πλείστον, ακόμη μια οικονομία της αγοράς», δήλωσε στο Euractiv ο Janis Kluge, ανώτερος συνεργάτης στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφαλείας (SWP).

Η ικανότητα αναπροσαρμογής της χώρας στην οικονομία της αγοράς ευνόησε μια «αποκεντρωμένη προσπάθεια» από «χιλιάδες διευθυντικά στελέχη [επιχειρήσεων]», σημείωσε, να βρουν τρόπους να παρακάμψουν τις κυρώσεις και «να συνεχίσουν να λειτουργούν» – αποδεικνύοντας έτσι ότι είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες πίσω από τη σχετική «ανθεκτικότητα» της Ρωσίας στις δυτικές κυρώσεις — το 13ο πακέτο της οποίας ανακοινώθηκε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.

«Εμφανίστηκαν νέοι έμποροι που ειδικεύονταν στην εισαγωγή αυτών των αγαθών μέσω τρίτων χωρών», είπε ο Kluge. "Υπάρχει μια ολόκληρη βιομηχανία που εμφανίστηκε, η οποία είναι αφιερωμένη στην παράκαμψη των κυρώσεων - επειδή είναι μια επιχείρηση δισεκατομμυρίων δολαρίων."

Ο αριθμός αναφέρεται σε όσα αναφέρθηκαν από τη ρωσική κυβέρνηση τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν επιβεβαιώθηκε ότι εισήχθησαν στη χώρα αγαθά αξίας άνω των 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέσω των αποκαλούμενων «παράλληλων» ή «γκρίζων» εισαγωγών – βοηθώντας ελαφρώς τις συνολικές εισαγωγές του 2023 ξεπεράσει τα προ κυρώσεων επίπεδα για να φτάσει τα 300 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τη Μόσχα.

Οι παράλληλες εισαγωγές, όπου τα προϊόντα διακινούνται εκτός των δικτύων διανομής που είχαν δημιουργηθεί από τους αρχικούς κατασκευαστές και προμηθευτές, επέτρεψαν επίσης στη Ρωσία να περιορίσει τις εισαγωγές από «μη φιλικές» χώρες στο 29%, από 50% το 2021, ανέφερε επίσης η κυβέρνηση.

Ο μηχανισμός παράλληλου εμπορίου της Ρωσίας ώθησε πέρυσι τον κορυφαίο διπλωμάτη της ΕΕ, Josep Borrell, να παραδεχτεί τα όρια των πακέτων κυρώσεων της ΕΕ – τα οποία όσον αφορά τις εξαγωγές ισχύουν μόνο για τις άμεσες εξαγωγές ευρωπαϊκών εταιρειών στη Ρωσία και δεν έχουν εξωεδαφικό αποτέλεσμα.

«Έχουμε δει μια ασυνήθιστη αύξηση τρίτων χωρών που εισάγουν αγαθά που απαγορεύονται από την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων προϊόντων υψηλής τεχνολογίας. Για παράδειγμα, οι εξαγωγές οχημάτων της ΕΕ στη Ρωσία φέρεται να μειώθηκαν κατά 78% το 2022, ενώ οι εξαγωγές από την ΕΕ στο Καζακστάν αυξήθηκαν κατά 268%», είπε.

Στα πιο πρόσφατα πακέτα κυρώσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επικεντρωθεί όλο και περισσότερο στην απαγόρευση του εμπορίου ευρωπαϊκών εταιρειών με επιχειρήσεις σε τρίτες χώρες –όπως η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία– που έχει βρεθεί ότι βοηθούν τη Μόσχα να παρακάμψει τους περιορισμούς της ΕΕ.

Η 14η δέσμη κυρώσεων της Επιτροπής αναμένεται από ορισμένους να διευρύνει τους περιορισμούς από μεμονωμένες εταιρείες σε ευρύτερους τομείς – ως μία από τις πιθανές οδούς για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της παράκαμψης.

«Η Επιτροπή εργάζεται σκληρά για να πατάξει [την παράκαμψη των κυρώσεων της ΕΕ] », δήλωσε στο Euractiv εκπρόσωπος της Επιτροπής.