Βαμβάκι - Ελέγχος των ζιζανίων

Το μέγεθος της ζημιάς εξαρτάται από το χρόνο εμφάνισης και τη διάρκεια παραμονής των ζιζανίων. Η παρουσία ζιζανίων για χρονικό διάστημα μεγαλύτερο των 3 εβδομάδων μετά το φύτρωμα της καλλιέργειας, προκαλεί σημαντική μείωση στην ανάπτυξη και την απόδοση σε ίνες. Ζιζάνια που φυτρώνουν 11 εβδομάδες ή περισσότερο μετά το φύτρωμα της καλλιέργειας δεν επηρεάζουν σημαντικά την απόδοση. Φυσικά η ανταγωνιστική ικανότητα εξαρτάται από το είδος των ζιζανίων και τον πληθυσμό τους. Γενικά, μπορεί να λεχθεί ότι για να μην επηρεαστεί σημαντικά η απόδοση, η καλλιέργεια του βαμβακιού πρέπει να μείνει ελεύθερη από ζιζάνια τους πρώτους 2 μήνες από τη σπορά. 

Τα ζιζάνια που δημιουργούν κυρίως πρόβλημα στο βαμβάκι είναι περίπου τα ίδια με αυτά των ζαχαροτεύτλων. Σε ορισμένες περιοχές, επιπλέον, ανταγωνίζονται το βαμβάκι η γλυστρίδα (Portulaca oleracea L.), η κύπερη ( Cyperus spp.), η αγριοβαμβακιά (Abutilon theophrasti Medicus), ο τάτουλας (Datura stramonium) κ.ά.

Ο έλεγχος των ζιζανίων γίνεται με:

1) Προληπτικά μέτρα όπως καθαρός βαμβακόσπορος, αμειψισπορά, καλλιεργητικές εργασίες πριν από τη σπορά (θερινά βαθιά οργώματα το καλοκαίρι για τα πολυετή ζιζάνια, καταστροφή των ζιζανίων πριν από τη σπορά), βελτίωση των εδαφικών συνθηκών (στράγγιση, αποσβέστωση κ.ά.).
2) Βοτάνισμα (με το χέρι ή κόψιμο-σκάλισμα των ζιζανίων με την τσάπα). Δεν χρησιμοποιείται ευρέως λόγω έλλειψης εργατικών χεριών και του υψηλού κόστους εργασίας. Γίνεται μόνον συμπληρωματικά και εντοπισμένα και κυρίως για την καταστροφή των ζιζανίων πάνω στη γραμμή σποράς. 
3) Μηχανικά μέσα. Γίνεται αρχικά με τις καλλιεργητικές εργασίες προετοιμασίας των χωραφιών (όργωμα, δισκοσβάρνα, καλλιεργητής) για την αντιμετώπιση των ζιζανίων προ της σποράς. Μετά το φύτρωμα οι επεμβάσεις αυτές γίνονται με μηχανοσκαλιστήρια, για τα ζιζάνια που φύτρωσαν μεταξύ των γραμμών σποράς. 
4) Ζιζανιοκτόνα. Η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων εξαρτάται από το είδος και τον πληθυσμό των ζιζανίων, την χρησιμοποιούμενη δόση και τις συνθήκες ψεκασμού (είδος ψεκαστικού, τρόπος χειρισμού κτλ.). Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στη χρησιμοποιούμενη δόση, η οποία πρέπει να είναι ανάλογη με τη συνιστώμενη από την κατασκευάστρια εταιρία. Σε μεγάλες δόσεις τα ζιζανιοκτόνα χάνουν την εκλεκτικότητά τους και ενδέχεται να προκαλέσουν ζημιά στην καλλιέργεια. Έχουν παρατηρηθεί αρκετά φαινόμενα φυτοτοξικότητας στους αγρούς των παραγωγών. Ανάλογα με τον χρόνο εφαρμογής της, η χημική ζιζανιοκτονία διακρίνεται σε προσπαρτική με ενσωμάτωση, προφυτρωτική, μεταφυτρωτική ή συνδυασμένη (διπλή). 
Τα προσπαρτικά ζιζανιοκτόνα εφαρμόζονται πριν από τη σπορά, κατά την τελευταία καλλιεργητική εργασία ή κατά τη σπορά, και ενσωματώνονται στο έδαφος σε βάθος 5-8 cm. Η αποτελεσματικότητα των ζιζανιοκτόνων αυτών επηρεάζεται από την ομοιομορφία της ενσωμάτωσης και επιπροσθέτως από τη βροχόπτωση και την δυνατότητα άρδευσης. 
Τα προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα εφαρμόζονται στην επιφάνεια του εδάφους, λίγο μετά τη σπορά, πριν φυτρώσει η καλλιέργεια του βαμβακιού. Συνήθως δεν ενσωματώνονται. Για καλή αποτελεσματικότητα απαιτείται άρδευση 10-15 mm. Σε χρονιές με πολλές βροχές μετά την εφαρμογή, αυξάνεται ο κίνδυνος ζημιάς στην καλλιέργεια, ιδιαίτερα εάν έχει γίνει ενσωμάτωση και τα εδάφη είναι αμμώδη. Τα προφυτρωτικά ζιζανιοκτόνα έχουν μικρότερη διάρκεια δράσης από τα προσπαρτικά και η αποτελεσματικότητά τους ποικίλλει από χρόνο σε χρόνο, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. 
Τα μεταφυτρωτικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μετά το φύτρωμα του βαμβακιού, σε οποιοδήποτε στάδιο της καλλιέργειας, κυρίως όμως εφαρμόζονται όταν τα φυτά έχουν ύψος 10-15 cm. Καταπολεμούν ετήσια αγρωστώδη ζιζάνια και σε μεγαλύτερες δόσεις και πολυετή αγρωστώδη. Ελάχιστα μεταφυτρωτικά καταπολεμούν πλατύφυλλα ζιζάνια.
Διπλή (συνδυασμένη) ζιζανιοκτονία, η οποία συνδυάζει προσπαρτική (ή προφυτρωτική) και μεταφυτρωτική ζιζανιοκτονία, εφαρμόζεται σε περιπτώσεις αντιμετώπισης ετήσιων και πολυετών ζιζανίων. Στη χώρα μας, συνδυασμένη ζιζανιοκτονία γίνεται σε ποσοστό πάνω από 50% των καλλιεργούμενων εκτάσεων (Οργανισμός Βάμβακος, 1997). Σε καμιά όμως περίπτωση δεν δικαιολογείται εφαρμογή περισσότερων ζιζανιοκτόνων πριν ή κατά τη σπορά. Για δυσκολοεξόντωτα ζιζάνια (π.χ. κύπερη, περιπλοκάδα) τα οποία δεν καταπολεμούνται με τις προηγούμενες εφαρμογές, μπορούν να χρησιμοποιηθούν μή εκλεκτικά ζιζανιοκτόνα, με κατευθυνόμενο όμως ψεκασμό.

Χανής Θωμάς    Φοιτητής στο Τμήμα Αγροτικής Αναπτύξης του ΔΠΘ (ΑΕΙ) Ορεστιάδας