Μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού συμφώνου, η Ν.Δ. διά του αρχηγού της Κυριάκου Μητσοτάκη επανέφερε στη δημόσια συζήτηση το θέμα της παραπομπής των διαφορών της χώρας μας με την Τουρκία στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Το θέμα αυτό μάλιστα είναι η τάση των τελευταίων ημερών, καθώς προτείνεται και από αρκετά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας (Βενιζέλος, Ροζάκης κτλ).
Μια προσεκτική όμως ανάγνωση των δεδομένων αποδεικνύει ότι η προσφυγή κρύβει παγίδες για τη χώρα και αυτό επιχειρείται να αναδειχθεί με το παρόν άρθρο.
Αρχικά τονίζεται ότι την παρούσα στιγμή η Ελλάδα δεν μπορεί να προσφύγει στη Χάγη, καθώς το ΔΔΧ δεν έχει δικαιοδοσία να εκδικάσει την υπόθεση αυτή χωρίς να υπάρχει υπογεγραμμένο συνυποσχετικό με την Τουρκία.
Για να αποκτήσει το ΔΔΧ δικαιοδοσία, χρειάζεται σύναψη συνυποσχετικού (μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας). Στο συνυποσχετικό θα πρέπει να οριστούν οι διαφορές που θα παραπεμφθούν στο Δικαστήριο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα διαχρονικά αναγνωρίζει ως διαφορά της με την Τουρκία μόνο την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και προσφάτως και την οριοθέτηση ΑΟΖ.
Η Τουρκία έχει θέσει τα εξής ζητήματα:
- Καθεστώς αποστρατικοποίησης των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου (1964-1974).
- Οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου (1974).
- Ορια του FIR Αθηνών (1974).
- Μη επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων πέραν του σημερινού ορίου των 6 ν. μιλίων (1974), που συνδέεται με την απειλή χρήσης βίας - casus belli (1974) σε περίπτωση που η Ελλάδα επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα αλλά και με τον ορισμό συγκεκριμένων θαλάσσιων περασμάτων στο Αιγαίο, από τα πολλά που υπάρχουν, ως «διεθνών στενών» ναυσιπλοΐας (1982).
- Εύρος εναέριου χώρου 10 ν. μιλίων σε σχέση προς χωρικά ύδατα 6 ν. μιλίων (1975).
- Ορια της Ζώνης Ερευνας και Διάσωσης - SAR στο Αιγαίο (1980).
- Τις λεγόμενες «γκρίζες ζώνες» κυριαρχίας απροσδιόριστου αριθμού ελληνικών νησιών στο Αιγαίο και πέριξ της Κρήτης (1996).
- Μη αναγνώριση υφαλοκρηπίδας στα νησιά του συμπλέγματος του Καστελόριζου (2012).
- Μη αναγνώριση υφαλοκρηπίδας σε Ρόδο, Κάρπαθο, Κάσο και Κρήτη (2019).
Αν της σύναψης συνυποσχετικού προηγηθούν πολιτικές διαπραγματεύσεις, η ελληνική πλευρά θα καταφέρει να αποτρέψει να συμπεριληφθεί στο συνυποσχετικό οποιοδήποτε από τα παραπάνω ζητήματα; Κανένας δεν μπορεί να δώσει μια βέβαιη απάντηση. Αρα εντοπίζεται ο σημαντικός κίνδυνος να εμπλακούμε σε πολιτικό παζάρι κατά την κατάρτιση του συνυποσχετικού.
Αν υποθέσουμε τώρα ότι οι περιστάσεις κάποια στιγμή στο μέλλον αλλάξουν και η Τουρκία δεχτεί την προσφυγή στο ΔΔΧ για τα θέματα που αναγνωρίζει ως διαφορές η Ελλάδα, δηλαδή μόνο για την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ, και υπογραφεί μεταξύ τους συνυποσχετικό, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το ΔΔΧ δεν είναι δεδομένο ότι θα δικαιώσει πλήρως τις ελληνικές θέσεις. Η κοινή γνώμη πρέπει να ενημερωθεί για το γεγονός ότι το ΔΔΧ εφαρμόζει όχι μόνο νομικά κριτήρια αλλά και πολιτικά. Αρα δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι το ΔΔΧ θα κάνει αυστηρή εφαρμογή των άρθρων της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας. Αυτό έχει άλλωστε αποδείξει και η νομολογία του μέχρι στιγμής κατά την εκδίκαση παρόμοιων υποθέσεων.
Η υπόθεση Νικαράγουα vs Κολομβία, καθώς έχει ήδη παρομοιαστεί με μια πιθανή υπόθεση Ελλάδα vs Tουρκία, θα έπρεπε ήδη να έχει μελετηθεί σε βάθος από την ελληνική πλευρά και από όσους συστήνουν ως καλύτερη πιθανή λύση την προσφυγή στη Χάγη, ώστε να γίνει κατανοητό πως αυτό που εμείς θεωρούμε αυτονόητο και δεδομένο, για τον Διεθνή Δικαστή δεν είναι. Στη συγκεκριμένη υπόθεση η Κολομβία έχασε μεγάλο μέρος της ΑΟΖ που θεωρούσε δική της.
Σημειώνεται δε ότι οι αποφάσεις του ΔΔΧ είναι δεσμευτικές για τα διάδικα κράτη.
Mε βάση τα ανωτέρω, τίθενται τα ερωτήματα: Η Ελλάδα είναι έτοιμη να πάρει το ρίσκο ίσως και να χάσει μέρος της ΑΟΖ που δικαιούται; Ποια θα είναι η επόμενη μέρα; Τι επιπτώσεις θα έχει μια πιθανή αρνητική απόφαση στην πολιτική ζωή του τόπου;
Η Ελλάδα λοιπόν θα πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να καθορίσει τι επιθυμεί να πετύχει και ποιοι μπορεί να είναι οι ρεαλιστικοί στόχοι μιας προσφυγής στη Χάγη. Είναι αρκετά σημαντικό να υπογραμμίσουμε ότι το Δικαστήριο δεν είναι δεδομένο πως θα εφαρμόσει τα ίδια κριτήρια ακόμα και σε παρόμοιες υποθέσεις, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε ότι η προσφυγή στη Χάγη μπορεί να σημαίνει και δυσάρεστες εκπλήξεις.
Θα μπορούσε να είναι μια μορφή λύσης για την παρούσα στιγμή η Ελλάδα να ζητήσει έστω τη γνωμοδότηση του ΔΔΧ, ακόμα και αν δεν είναι νομικά δεσμευτική. Η γνωμοδότηση αυτή θα μπορούσε, πιθανόν, να αποδειχθεί πολιτικά χρήσιμη.
Αυτό που χρειάζεται σίγουρα είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να δράσει με αποφασιστικότητα και να ζητήσει την άμεση επιβολή προληπτικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας για την υπογραφή του τουρκολιβυκού συμφώνου. Επιπρόσθετα, το ΥΠΕΞ πρέπει να προχωρήσει στον καθορισμό των ορίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας όσο το δυνατόν συντομότερα. Το έχουν πράξει πολλά άλλα κράτη, ακόμα και ο Λίβανος. Πρέπει να τονίσουμε ότι ενδεχόμενες καθυστερήσεις μπορεί να μας φέρουν προ τετελεσμένων, οπότε η Ελλάδα πρέπει να φαίνεται ότι δεν υποχωρεί αλλά ότι δηλώνει ξεκάθαρα τα γεωγραφικά όρια της δικαιοδοσίας της.
Επίσης, η Ελλάδα πρέπει να εντείνει τις συζητήσεις με την αιγυπτιακή πλευρά για οριοθέτηση ΑΟΖ. Τέλος, η Ελλάδα θα πρέπει να εξετάσει ξανά την πιθανότητα οριοθέτησης ΑΟΖ με την Κύπρο.
Εν κατακλείδι η χώρα μας χρειάζεται μια περισσότερο επιθετική εξωτερική πολιτική που θα την καθιστά ρυθμιστή των εξελίξεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και όχι παρακινδυνευμένες ενέργειες όπως μια προσφυγή στη Χάγη και άσκηση μιας ηττοπαθούς εξωτερικής πολιτικής, όπως αυτή που ακολουθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη, που μας καθιστούν χώρα-παρία χωρίς κανέναν μοχλό πίεσης, την οποία ουδόλως λαμβάνει υπόψη του ο διεθνής παράγοντας, όπως φάνηκε πρόσφατα με τον αποκλεισμό της από τη Διάσκεψη του Βερολίνου.
